Nga James Palmer | Foreign Policy
Në Perëndim, figura e miliarderit shpesh simbolizon fuqinë e pakufizuar, të mbështetur nga ligjet, influenca dhe pasuria që mund të sfidojë vetë shtetin. Në Shtetet e Bashkuara, ata shpesh përpiqen të anashkalojnë përgjegjësitë ndaj shoqërisë ose të ndikojnë drejtpërdrejt në politikë për interesa personale. Në Kinë, megjithatë, rrëfimi është krejt ndryshe: pasuria është e mundur vetëm për aq kohë sa partia e lejon.
Miliarderë në shërbim të partisë
Në mars të vitit 2018, mbi 100 miliarderë morën pjesë në Kongresin Popullor Kombëtar të Kinës, një forum legjislativ pa fuqi reale. Ata nuk ishin aty për të hartuar politika, por për të demonstruar besnikëri ndaj Partisë Komuniste Kineze (PKK) dhe për të legjitimuar heqjen e kufizimeve të mandateve presidenciale, duke i dhënë Xi Jinping-it pushtet të pakufizuar. Kjo ishte një mënyrë për ta lidhur klasën miliardere me partinë – jo për t’i shpërblyer ata, por për t’i nënshtruar.
Në Kinë, pasuria nuk vjen nga një treg i lirë, por nga lidhjet me partinë. Një miliarder mund të ngrihet nga varfëria nëse ka aftësitë dhe miqtë e duhur, por karriera e tij rri pezull mbi një fije: vullnetin e partisë. Jack Ma, themeluesi i Alibaba-s, u bë një yll kombëtar, por u zhduk nga sfera publike për vite të tëra pasi kritikoi rregullatorët financiarë. Kjo nuk ishte një ndëshkim i drejtpërdrejtë për një krim, por një kujtesë se në Kinë, fjalët ndaj shtetit peshojnë më shumë se miliardat.
Pasuria si produkt i partisë, jo i tregut
Edhe në kulmin e bumit ekonomik, sipërmarrësit nuk qenë kurrë të pavarur. Përkundrazi, për të mbijetuar, duhej të ishin pjesë e një rrjeti të ndërlikuar korrupsioni dhe kompromisesh. Siç e përshkruan antropologu John Osburg, ishte e pamundur të ngjiteshe në majat e biznesit pa marrë pjesë në këtë sistem – dhe pikërisht kjo bashkëpunim i bënte të pasurit më të besueshëm për partinë: kishin dosje, kishin mëkate, pra mund të kontrolloheshin.
Nëse njëri prej tyre bëhej shumë i fuqishëm, shumë i dukshëm, ose lidhjet politike i rezultonin të gabuara, fati i tij ndryshonte shpejt. Lista e Hurun-it, që rendit më të pasurit në Kinë, u cilësua “lista e derrave të majmur” – sepse shumë prej tyre më pas përfundonin të arrestuar, të zhdukur, apo të rrënuar ekonomikisht. Më shumë se një statistikë, kjo ishte një paralajmërim për të tjerët.
Pandemia si shkulje e maskës
Me ardhjen e pandemisë, Xi e përdori krizën si mjet për të forcuar kontrollin mbi sektorët e mëdhenj privatë, si teknologjia dhe arsimi. Vlera e tregut ra në mënyrë dramatike. Dhjetëra miliarderë humbën statusin e tyre. Ma u ul në fund të tryezës në një takim me Xi-në – një pozicion simbolik që tregon se kush ka kontrollin.
Por më ironikja ndodhi me sektorin e ndërtimit, të cilin partia kurrë nuk pati ndërmend ta rrëzonte. Me rënien e kolosit Evergrande, pasojat ekonomike tronditën jo vetëm miliarderët, por vetë sistemin financiar të vendit.
Një model alternativ ndaj Perëndimit?
Në një kohë kur miliarderët perëndimorë duken të paprekshëm, disa mund të mendojnë se Kina ka gjetur një mënyrë më të drejtë për të trajtuar të pasurit. Por realiteti është më i errët. Ato mjete kontrolli që përdoren ndaj miliarderëve – censura, burgosja pa gjyq, ndëshkimi publik – ushtrohen shumë më ashpër ndaj më të dobëtve: minoriteteve, aktivistëve, bizneseve të vogla.
Dhe, më e rëndësishmja, një klasë miliarderësh në Kinë është e paprekshme: familjarët e liderëve të partisë. Pasuritë e familjes së Xi-së janë të pallogaritshme dhe të paprekshme për median kineze. Çdo përpjekje për t’i ekspozuar ndëshkohet brutalisht.
