Nga Julian E. Zelizer | Foreign Policy
Një Këshill Ekonomik që Disa Herë i Ka Shpëtuar SHBA-të, Por Sot Nuk Merret Më Seriozisht
Dikur, presidentët e Shteteve të Bashkuara mbështeteshin te ekspertët për të marrë vendime të informuara mbi ekonominë kombëtare. Por me Donald Trump në krye, kjo traditë është në rrezik. Qeverisja me “instinkt barku” ka zëvendësuar analizat empirike, duke nxitur një klimë mosbesimi ndaj ekspertizës dhe duke krijuar rrezikun e një katastrofe ekonomike të vetëshkaktuar.
Që nga vitet pas Luftës së Dytë Botërore, këshilli i njohur si Council of Economic Advisers (CEA) është krijuar për t’i ofruar presidentëve këshilla të pavarura dhe jo-politike mbi politikat ekonomike. Por sot, ky institucion me ndikim dikur të madh po e humbet peshën në Shtëpinë e Bardhë – sidomos nën administratën Trump.
Si Lindi CEA: Një Aleancë mes Politikës dhe Shkencës
CEA u krijua në vitin 1946 pas një beteje të ashpër politike, me qëllimin për të ndihmuar presidentët të arrinin punësim të plotë përmes politikave makroekonomike. Presidenti Harry Truman emëroi ekonomistë të pavarur, ndër ta Edwin Nourse dhe Leon Keyserling, për të udhëhequr këshillin. Me kalimin e kohës, CEA u bë një nga institucionet më të besueshme për të dy partitë politike – një qendër ekspertize që udhëzonte vendimet më të rëndësishme të politikës ekonomike amerikane.
Presidentë si Dwight Eisenhower, edhe pse fillimisht skeptikë, më pas pranuan rëndësinë e ekspertizës së thelluar. Në vitet 1950 dhe 1960, ndërkohë që universitetet lulëzonin dhe Amerika investonte në dijen akademike, CEA përfaqësonte krenarinë e një vendi që besonte në fuqinë e dijes.
Trump dhe Kriza e Ekspertizës
Ndryshe nga paraardhësit e tij, Trump ka treguar përçmim për ekspertët që bazohen në të dhëna dhe analiza. Ai ka ndërtuar një kabinet ku dominon besnikëria politike ndaj tij, dhe jo ekspertiza e pavarur. Këshilltarët e tij ekonomikë janë individë që ndajnë pikëpamje të ngjashme ideologjike dhe nuk e vënë në dyshim presidentin, çka përjashton këshillimin real apo kritikën konstruktive.
Një shembull domethënës është ekonomisti Robert Lighthizer, një proteksionist me përvojë dhe respekt në qarqet akademike, i cili nuk u përfshi në administratën e dytë të Trump sepse “është i pavarur”, siç thekson Paul Krugman për New York Times. Në vend të tij, drejtimin e CEA e ka marrë Stephen Miran, një figurë politikisht aktive dhe kritik i hapur i Rezervës Federale dhe politikave të Biden-it.
Pse Ekspertiza ka Rëndësi – Dhe Si po Harrohet
CEA nuk është një garanci absolute kundër vendimeve të gabuara, por historikisht ka qenë një mekanizëm filtrues, që i ofron presidentit një pasqyrë të thelluar mbi pasojat ekonomike të veprimeve të tij. Në mungesë të këtij filtri, vendimet e bazuara në instinkt e interes politik afatshkurtër mund të çojnë në pasoja të pakthyeshme.
Sot, në një mjedis të mbushur me dezinformim dhe konspiracione, refuzimi i ekspertizës është bërë rrezik real për politikëbërjen amerikane. ShBA gjendet përballë një krize të mundshme ekonomike – jo si pasojë e faktorëve të jashtëm, por si rezultat i vetëzgjedhur i injorimit të dijes profesionale.
Kur presidentët nuk dëgjojnë askënd që flet me bazë në të dhëna dhe analizë, dhe vendimet merren vetëm nga bindjet personale apo për llogari politike, atëherë kombi shkon drejt rrugës së rrezikut. Historia na mëson se dijetarët kanë qenë shpesh herë mburojë kundër krizave. Mosrespektimi i tyre sot, mund të na kushtojë shtrenjtë nesër.
