Ndërsa po intensifikohen negociatat për një marrëveshje të mundshme për t’i dhënë fund luftës në Ukrainë, shumica e diskutimeve janë përqendruar në një pjesë të lindjes së vendit që prej kohësh ka qenë në zemër të objektivave të Rusisë.
Rajonet ukrainase të Donetskut dhe Luhanskut – të njohura së bashku si Donbas – kanë qenë një fuqi industriale gjatë epokës sovjetike, vend me miniera qymyri dhe uzina çeliku. Por rajoni i Donbasit ka gjithashtu toka bujqësore të pasura, lumenj të rëndësishëm dhe një vijë bregdetare në Detin Azov.
Historikisht, Donbasi ka qenë pjesa më “ruse” e Ukrainës, me një pakicë të konsiderueshme rusishtfolëse. Gjatë disa udhëtimeve në këtë zonë dhjetë vite më parë, ishte e qartë se një pjesë e popullsisë nuk kishte ndonjë simpati për qeverinë e largët në Kiev.
Ishte pikërisht këtu ku Putini nisi përpjekjet për destabilizimin e Ukrainës në vitin 2014, pas aneksimit të Krimesë. Milicitë pro-ruse, disa prej tyre të pajisura mirë me tanke, u shfaqën në mbarë rajonin, duke marrë shpejt kontrollin e qyteteve Luhansk dhe Donetsk nga një ushtri ukrainase e papërgatitur dhe e demoralizuar në atë kohë.
Donbasi është objektivi kyç i Rusisë në negociata
Rajoni i Luhanskut – pothuajse plotësisht i kontrolluar nga Rusia – dhe Donetsku, rreth 70% nën kontrollin rus, të njohura së bashku si Donbas, janë zonat ku Rusia ka shënuar përparimet më të mëdha ushtarake këtë vit.
Për gati tetë vite, enklavat separatiste ishin arenë e luftimeve, herë pas here të ashpra, mes separatistëve të mbështetur nga Rusia dhe forcave ukrainase, duke lënë më shumë se 14,000 të vdekur sipas të dhënave ukrainase.
Të paktën 1.5 milionë ukrainas janë larguar nga Donbasi që prej vitit 2014. Më shumë se tre milionë llogaritet të jetojnë nën pushtimin rus. Moska ka shpërndarë qindra mijëra pasaporta ruse në zonat e kontrolluara nga separatistët në Donbas.
Por Putini donte më shumë. Në prag të pushtimit të plotë rus në shkurt 2022, ai deklaroi se i ashtuquajturi botë “e civilizuar” “preferon ta injorojë sikur të mos ekzistonte kjo tmerr, ky gjenocid që pothuajse katër milionë njerëz po e përjetojnë” dhe njohu Luhanskun dhe Donetskun si shtete të pavarura.
Më vonë po atë vit, Moska i aneksoi në mënyrë të njëanshme – dhe të paligjshme – këto rajone pas referendumeve të rreme, së bashku me rajonet jugore të Zaporizhzhias dhe Khersonit, ndonëse i kishte pushtuar vetëm pjesërisht.
Për Kremlinin, ekziston një ndryshim i madh mes tërheqjes nga një tokë e pushtuar (siç ndodhi kur rusët u tërhoqën nga pjesë të mëdha të veriut të Ukrainës në vitin 2022) dhe dorëzimit të zonave që janë përfshirë zyrtarisht në “mëmëdheun” rus – veçanërisht për një udhëheqës si Putini që është fiksuar pas idesë së një “Rusi të Madhe”.
Analistët thonë se me ritmin aktual do t’i duhen edhe disa vite forcave ruse për të përfunduar pushtimin e asaj që pretendojnë se e kanë aneksuar. Po ashtu, gjasat janë të vogla që Ukraina të mund të rimarrë një pjesë të madhe të asaj që ka humbur tashmë: pothuajse të gjithë Luhanskun dhe më shumë se 70% të Donetskut.
Megjithatë, Kievi ende mban “brezin e fortesave” të qyteteve industriale, hekurudhave dhe rrugëve që përbëjnë një pengesë të madhe për forcat e Putinit: qytete si Sloviansk, Kramatorsk dhe Kostiantynivka.
Për presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky, dorëzimi i pjesës tjetër të Donetskut – tokë për të cilën shumë ushtarë ukrainas kanë dhënë jetën – do të ishte vetëvrasje politike. Rreth tre të katërtat e ukrainasve kundërshtojnë dorëzimin e ndonjë territori ndaj Rusisë, sipas Institutit Ndërkombëtar të Sociologjisë në Kiev.
Tërheqja nga pjesa e mbetur e Donetskut do të linte gjithashtu të ekspozuara fushat e hapura të Ukrainës qendrore ndaj një ofensive të re ruse, siç ka theksuar vazhdimisht Zelensky, përveçse do të përbënte një dorëzim antikushtetues të tokës ukrainase.
Për aleatët europianë të Zelenskyt, një gjë e tillë do të shkelte një parim themelor: se agresioni nuk mund të shpërblehet me territor dhe se sovraniteti i Ukrainës duhet të mbrohet.
Ashtu si në vitin 2014, Donbasi mbetet zemra e ambicieve të Putinit në Ukrainë – dhe prova më e madhe për Europën, teksa përpiqet të mbajë në këmbë një rend ndërkombëtar të bazuar në rregulla.
