Nga umbrellabird-i me qafë të zhveshur te hornbill-i me helmetë, shpendët vijnë në forma dhe madhësi të çuditshme dhe të mrekullueshme. Por një studim i ri parashikon se mbi 500 specie shpendësh mund të zhduken gjatë një shekulli, për shkak të ndryshimeve klimatike dhe humbjes së habitateve.

Madje edhe nëse u jepet mbrojtje e plotë nga kërcënimet e shkaktuara nga njeriu, rreth 250 specie mund të zhduken gjithsesi, paralajmërojnë studiuesit. “Shumë shpendë janë tashmë aq të kërcënuar, saqë vetëm reduktimi i ndikimit njerëzor nuk do të mjaftojë për t’i shpëtuar,” tha Kerry Stewart, autori kryesor i studimit nga Universiteti i Reading-ut. “Këtyre specieve u nevojiten programe të posaçme rikuperimi, si projekte shumimi dhe restaurimi të habitatit, për të mbijetuar. Po përballemi me një krizë zhdukjeje shpendësh të paprecedent në kohët moderne. Kërkohet veprim i menjëhershëm për të reduktuar kërcënimet njerëzore nëpër habitate dhe për të nisur programe shpëtimi për speciet më unike dhe të rrezikuara.”

Studiuesit analizuan afro 10,000 specie shpendësh duke përdorur të dhënat nga Lista e Kuqe e IUCN – burimi më i plotë në botë për statusin e specieve bimore dhe shtazore. Ata parashikuan rrezikun e zhdukjes bazuar në kërcënimet që secila specie përballet. Analiza tregoi se shpendët me trup të madh janë më të prekshëm nga gjuetia dhe ndryshimet klimatike, ndërsa ata me krahë të gjera vuajnë më shumë nga humbja e habitatit.

Disa nga speciet në rrezik janë edhe shpendë që gjenden në Britani, përfshirë balearic shearwater – me vetëm rreth 5,800 individë të mbetur. The great bustard, shpendi fluturues më i rëndë në botë, ishte dikur një ndër më të dashurit në Britani, por u zhduk nga vendi në shekullin XIX për shkak të gjuetisë. Falë përpjekjeve për ruajtje, një popullatë prej rreth 100 individësh është rietabluar, por mbetet ende e rrezikuar. Edhe puffin-i i Atlantikut, i dashur dhe i zakonshëm përgjatë brigjeve britanike gjatë sezonit të çiftëzimit, është mes 500 specieve në rrezik zhdukjeje.

Në listë përfshihen gjithashtu shpendë që ndalen herë pas here në Britani gjatë migrimeve të tyre, si sociable lapwing dhe yellow-breasted bunting. Në rang global, speciet e rrezikuara përfshijnë bufën Itombwe në pyjet e Afrikës lindore-qendrore, datelin imperial që gjendet vetëm në Meksikë, dhe yellow-bellied sunbird-asity nga Madagaskari.

Studimi identifikoi gjithashtu se cilat masa ruajtjeje janë më efektive për të ruajtur jo vetëm numrin e specieve, por edhe funksionet e tyre ekologjike. Profesorja Manuela Gonzalez-Suarez, bashkautore e studimit, tha: “Ndërprerja e kërcënimeve nuk mjafton – nga 250 deri në 350 specie do të kërkojnë masa plotësuese si programe shumimi dhe restaurimi habitatit nëse duan të mbijetojnë shekullin e ardhshëm. Prioriteti për ruajtjen e vetëm 100 prej shpendëve më të rrallë mund të shpëtojë 68 për qind të diversitetit në formën dhe madhësinë e tyre. Kjo qasje mund të ndihmojë për të ruajtur ekosistemet të shëndetshme.”

Shkencëtarët konkluduan se ndalimi i shkatërrimit të habitateve do të shpëtonte numrin më të madh të shpendëve. Megjithatë, reduktimi i gjuetisë dhe parandalimi i vdekjeve aksidentale do të shpëtonte shpendët me karakteristika më të veçanta – të rëndësishëm për ekuilibrin ekologjik.

Gjetjet u botuan në revistën Nature Ecology & Evolution.

Më herët këtë vit, studimi më i madh për faunën e kopshteve në botë zbuloi se numri i sturnullave (starlings) në Britani ka rënë në nivelin më të ulët të regjistruar ndonjëherë. Vëzhgimi vjetor Big Garden Birdwatch i RSPB tregoi se megjithëse harabeli (house sparrow) mbetet zogu më i zakonshëm, i ndjekur nga bluza e kaltër (blue tit), sturnullat janë zhvendosur në vendin e katërt, pas pëllumbit të drunjve (woodpigeon).

Që nga viti 1979, numri i sturnullave të vërejtur në çdo kopsht britanik ka rënë me 85 për qind. Ndërkohë, numri i pëllumbave të drunjve është rritur me 1,160 për qind.