Një shpërthim i pazakontë në vitin 2018, i quajtur “Lopa”, ka çuar në zbulimin e një klase të re eksplozionesh në hapësirë – dhe ndoshta të një lloji të panjohur të vrimës së zezë.

Astronomët kanë vëzhguar rreth një duzinë shpërthimesh të çuditshme dhe të ndritshme në univers që nga viti 2018, kur u regjistrua për herë të parë një shpërthim i fuqishëm dhe i pazakontë 200 milionë vite dritë larg nga Toka. I quajtur zyrtarisht AT2018cow, fenomeni i mori pseudonimin “Lopa” dhe shënoi fillimin e një misteri të ri astronomik.

Këto shpërthime të rralla, që tani njihen si LFBot (shkurtesë për luminous fast blue optical transient), janë jashtëzakonisht të ndritshme, me temperatura deri në 40,000°C, ngjyrosje blu dhe zgjasin vetëm disa ditë – shumë më pak se supernova-t e zakonshme që zgjasin javë apo muaj.

Fillimisht u mendua se këto ishin supernova të dështuara – yje që kolapsojnë pa shpërthyer plotësisht – por një teori më bindëse ka fituar terren: se LFBot-et ndodhin kur vrima të zeza me masë të ndërmjetme (të panjohura më parë) gëlltisin yje që u afrohen shumë.

Sipas Daniel Perley, astronom në Universitetin Liverpool John Moores, dhe Anna Ho, nga Universiteti Cornell, të dhënat e fundit favorizojnë pikërisht këtë hipotezë. “Ndjesia e përgjithshme në komunitetin shkencor po anon drejt kësaj ideje,” thotë Perley.

Një LFBot i ri i zbuluar në nëntor 2024 – AT2024wpp, i cili mund të quhet “Grerëza” – ka qenë më i ndritshmi që nga Lopa. Vëzhgimi i hershëm i këtij shpërthimi u mundësoi teleskopëve tokësorë dhe edhe teleskopit hapësinor Hubble të fokusoheshin mbi të në kohë reale.

Zheng Cao nga Instituti për Kërkime Hapësinore në Holandë analizoi të dhënat e shpërthimit të parë të këtij lloji dhe gjeti gjurmë të një disku materiali që silleshin rreth shpërthimit – një tipar që përputhet më shumë me një yll të shkatërruar nga një vrimë e zezë e ndërmjetme, me masë nga 100 deri në 100,000 herë më të madhe se ajo e Diellit.

Një tjetër teori alternative propozon që këto shpërthime mund të vijnë nga yje gjigantë të tipit Wolf-Rayet që po shkatërrohen nga vrima të zeza më të vogla. Por shumica e astronomëve aktualisht favorizojnë idenë e vrimave të zeza të ndërmjetme, një hallkë e munguar mes vrimave të zeza me masë yjore dhe atyre supermasive që ndodhen në qendër të galaktikave.

Zbulimi i më shumë LFBot-ve është thelbësor për të konfirmuar këtë teori. Për këtë qëllim, në vitin 2026 pritet të lëshohet Ultrasat, një teleskop orbital izraelit me një fushë vështrimi shumë të gjerë, që mund të zbulojë dhjetëra shpërthime të tilla.

Ndërkohë, teleskopi James Webb mund të ofrojë të dhëna të detajuara për çdo shpërthim individual, por koha e përdorimit të tij është e kufizuar dhe shumë konkurruese.

Deri atëherë, misteri i këtyre “kafshëve kozmike” do të vazhdojë. Por për astronomët, siç thotë Perley, “ajo që filloi si një projekt një-herësh, po rezulton të jetë një fenomen krejt i veçantë dhe gjithnjë e më interesant.”