Gjatë mbretërimit të Vasile Lupu-së, sistemi gjyqësor u modernizua. Nëpërmjet “Rregullores së Vasile Lupu-së”, Moldavia kaloi nga ligji i pashkruar (“zakonet e tokës”) në ligjin e shkruar. Ky ishte kodi i parë ligjor në Moldavi, i hartuar bazuar në zhvillimin e normave ligjore romake-bizantine.
Vasile Lupo, qevererisi Moldavinë në dy periudha: Prill 1634-Prill 1653; Prill 1653- Korrik 1653. Emri i tij ishte Ujku Koçi dhe më vonë emri i tij kthehet një mbiemër duke u quajtur Vasile Lupo. Ishte me origjinë shqiptare me mbiemër Koçi, dhe vjen me babain e tij, Nikoll Koçi në Vllahi (1611), gjatë mbretërimit të Radu Mihnea (1611–1616), pastaj në Moldavi. Ai kishte dy vëllezër: Gheorghe, i cili u bë një qelqbërës i madh, dhe Gavriil, i cili u bë kapelëbërës, si dhe një motër, Marga. Lupu u martua me Tudoscën, vajzën e Vornico-s së madh të Holandës, Costea Bucioc. Pas vdekjes së gruas së tij, Tudoscës, ai u martua me Ecaterinën, një grua të bukur kaukaziane, me të cilën pati një djalë, Ştefăniţă, më vonë zot i Moldavisë.
Ai mbajti poste të rëndësishme në Moldavi: Thesar i Madh (sot ky lloj roli për kohën mund të konsiderohet Ministër i Financave) (1620-1621), Komisioner (1621), Grand Back (1626-1627), përsëri Thesar i Madh (1627-1628), Kapelëbërës i Madh (1629-1630) dhe Ruajtës i Madh i Holandës (1630-1633). Ai u ngjit në fron pasi rrëzoi Miron Barnovschin, me mbështetjen e Portias. Duke u bërë një zotëri, ai mori emrin Vasile Vodă. Dimitrie Cantemir shkroi për Vasile Lupu: “…Gjatë mbretërimit të Vasile Albanezul (shqiptari), Moldavia… filloi të zgjohej dhe të dilte ngadalë nga errësira e thellë e barbarizmit.
Pasi hipi në fron, Vasile Lupu emëroi shumë nga të afërmit e tij në Këshillin Mbretëror (10 nga 17 guvernatorët ishin të afërm të tij të ngushtë). Ai inkurajoi fluksin e disa elementëve grekë dhe madje edhe shqiptarë në Këshill (Lordin e ardhshëm Gheorghe Ghica, fillimisht një tregtar modest peshku).
Misionari katolik Marco Bandini, i cili vizitoi Moldavinë gjatë mbretërimit të Vasile Lupu-së, i bëri jehonë fjalëve të sovranit: “Nëse të gjithë kryeni një akt që meriton vdekjen, padyshim që do të duhet të vdisni. Edhe nëse gjysma e Moldavisë do të ishte e keqe, pjesa e keqe do të zhduket, në mënyrë që e mira të ruhet. Me të mirën do të jetoj i sigurt, me të keqen do të jem gjithmonë në rrezik.”
Aktivitetet e brendshme të këtij Zotëri mbulonin një spektër shumë të gjerë. Ai rriti taksat, duke siguruar kështu të ardhura të mëdha; ai ruajti, me para, vullnetin e mirë të Portës, mbajti një ushtri relativisht të madhe dhe një shkëlqim të veçantë në Oborrin Mbretëror. Cilësia e tij kryesore ishte ajo e një kryetari të mirë familjeje: ai rivendosi oborret princërore të Jasiut dhe Suceavës, si dhe mirëmbau e restauroi fortesat.
Për të rivendosur potencialin demografik të vendit, ai inkurajoi krijimin e “slobozive” me përjashtime 10-vjeçare nga qiratë, nga të cilat vinin kolonët nga Transilvania dhe rusët (rutenët) nën sundimin polak. Por aktiviteti i tij kryesor, përmes të cilit ai hyri në vetëdijen e bashkëkohësve të tij dhe në galerinë e zotërinjve të mëdhenj, ishte ai i mbrojtësit dhe themeluesit të të gjithë Ortodoksisë: ai dhuroi shuma të mëdha parash Patriarkateve të Kostandinopojës dhe Jerusalemit dhe manastireve të Malit Athos, organizoi me shpenzimet e tij një sinod ekumenik ortodoks në Jasi (1642), ku u hartua dokumenti dogmatik Rrëfimi Ortodoks, i hartuar nga Mitropoliti i adoptuar i Kievit Petru Movilă; themeloi dhe restauroi rreth 30 vende adhurimi në Moldavi (përfshirë manastiret Trei Ierarhi dhe Golia në Jasi), ndërtoi kishën e Shën Dumitru të Orheit.
Lvivi dhe Kievi; sjell reliktet e Shën Paraskevës nga Kostandinopoja në Jasi; ndërhyn në zgjedhjen e patriarkëve të Kostandinopojës, Jerusalemit dhe Aleksandrisë.
Në vitin 1640, me iniciativën e Vasile Lupu, u themelua në Iași Akademia Sllavo-Greke-Latine, e njohur edhe si “Kolegji Vasilian”, ku të rinjtë morën trajnim dhe arsimim. Udhëtari i huaj Paul Beke, i cili ishte në Moldavi në vitin 1644, vuri në dukje se sundimtari i këtij vendi “ka ndërtuar shkolla të reja prej guri me përmasa të veçanta… në mënyrë që të rinjtë të mund të inicohen në kulturë dhe moral”. Vasile Voievod gjithashtu mbështeti Mitropolitin Varlaam në aktivitetin e tij të gjerë kulturor. Shtypshkronja e parë u themelua në Moldavi në vitin 1642, me mbështetjen e Petru Movilă dhe shtypshkronjave të Kievit. Këtu u botuan veprat e mëposhtme: Kazani i Varlaamit (1643); Shtatë Misteret e Kishës (1644); Sundimi i Vasile Lupu (1645); Bucoavna (1651), etj.
Gjatë mbretërimit të Vasile Lupu-së, sistemi gjyqësor u modernizua. Nëpërmjet “Rregullores së Vasile Lupu-së”, Moldavia kaloi nga ligji i pashkruar (“zakonet e tokës”) në ligjin e shkruar. Ky ishte kodi i parë ligjor në Moldavi, i hartuar bazuar në zhvillimin e normave ligjore romake-bizantine.
Ai kishte marrëdhënie të mira me Princin e Transilvanisë, Gheorghe Rakoczi I, me të cilin përfundoi një traktat barazie (1638), të rinovuar në vitin 1646. I fiksuar pas idesë së marrjes së vendit princëror në Muntenia për djalin e tij Ioan ose për vete, ai u përpoq, me lejen e heshtur të turqve, duke përdorur si intrigat ashtu edhe diplomacinë, si dhe ndërhyrjen e armatosur, të largonte Matei Basarabin nga mbretëria e tij. Megjithatë, ky i fundit ia doli (në Betejën e Focşanit (1637), Betejën e Ojogenit (1639) dhe Betejën e Fintës (1653)) të hakmerrej në fushën e betejës dhe në Portë, duke i shkaktuar shqetësime të mëdha Vasile Lupu-së në Portë. Në vitin 1644 ai bëri paqe me sundimtarin e Muntenia-s. Në përkujtim të kësaj marrëveshjeje, Vasile ngriti kishën Stelea në Tîrgoviște, dhe Matei Basarabi atë të Sovejës, në Moldavi.
Drejt fundit të mbretërimit të Vasile Lupu-t, ai krijoi një aleancë me atamanin e Kozakëve të Zaporizhjes, Bogdan Hmelniţki-n. Vasile Lupu nuk ishte i njohur me aspiratat e Kozakëve të Zaporizhjes. Por rrethanat politike e detyruan atë të dorëzohej para presionit të Bogdan Hmelniţki-t. Për ta gjunjëzuar Vodën, në vjeshtën e vitit 1650, atamani, në bashkëpunim me hanxhiun tatar Islam Ghiray, plaçkiti dhe dogji fshatrat dhe qytetet e Moldavisë. Dy vjet më vonë, në vitin 1652, Vasile Lupu, me urdhër të bojarëve, sakrifikoi vajzën e tij, zonjushën Ruxandra, duke e martuar atë me Timuş Hmelniţki-n.
Vasile Lupu humbi mbretërinë e tij pas kryengritjes së bojarëve të mëdhenj të udhëhequr nga Gheorghe Ştefan (1653), i pakënaqur me politikën e promovimit të të afërmve të zotit. Përpjekjet e Vasile Lupu për të rifituar dhe ruajtur sundimin e tij, me ndihmën e kozakëve, dështuan.
Ai shkoi në mërgim midis tatarëve të Krimesë, pastaj në Stamboll, ku jetoi deri në fund të jetës së tij (1661). Ai u burgos nga turqit në fortesën e famshme Shtatë Kulla “në papat, jo në burg”. Në pleqëri, ai ende kishte një entuziazëm të madh për jetën. Djali i tij, Ştefăniţă, u bë zot i Moldavisë në vitin 1659, por e humbi atë menjëherë pas vdekjes së babait të tij në vitin 1661.
Për më tepër, Vasile Lupu u emërua zot i Kishës Trevjeçare të Jashit.
Vasile Lupo, jo vetëm e sundojë, por krijoi “Moldavinë” moderne. Madje, një ndër kontributet e tij më të rëndësishme që kanë një rol të rëndësishëm në Romaninë e Moldavinë e sotme, është fakti se ai Bëri kodifikimin e parë të ligjeve. Ligjet ose normat e kodifikuara nga Vasile Lupo ishin të ndryshme normat e pa shkruara që aplikoheshin në zonat të ndryshme të vendit, sepse këto kode ose rregulla të shkruara ishin rregulla të ngjashme me ato të Bizantit. Ai dha kontributin e tij thelbësor duke krijuar për të herë të parë një tekst me rregulla uniformë që rregullon jetën privatë, publike, ekonomike dhe penale të asaj kohe. Kodi i Vasile Lupo ishte i ngjashëm me Kanunin e Lekë Dukagjinit dhe referencë kishin normat e Justinianit. Sigurisht, përderisa kjo ishte një risi për zonën dhe për faktin se për herë të parë kodifikoheshin norma dhe rregulla kjo me siguri lidhet edhe me origjinën e tij prej shqiptari.
Vasile Lupu prezantoi ligjet e para të shkruara në Moldavi (1646, të botuara në Iași). I njohur si Carte româneascǎ de învățătură (“Libri i Mësimeve”) ose Pravila lui Vasile Lupu (“Kodi i Vasile Lupu”), dokumenti nuk shkonte kundër traditave të Perandorisë Bizantine, duke qenë një rishikim i përkthyer i këtyre (dhe pothuajse identik me ekuivalentët bashkëkohorë vllahë).
Kodi Civil rumun një ndër burimet e tij ka edhe të drejtën zakonore të “Kodit” Vasile Lupo.
Pra, edhe njëherë kemi figura si Vasile Lupo, që me origjinë shqiptar jep kontribute të jashtëzakonshme në ndërtimin dhe modernizimin e një mbretërie duke shkruar edhe për herë të parë ligjet e saj.
