Plani i ri i mbrojtjes raketore nxit krizë të re diplomatike, ndërsa Kina, Rusia dhe Koreja e Veriut paralajmërojnë për një garë të armëve në hapësirë

Presidenti i Shteteve të Bashkuara, Donald Trump, ka deklaruar se Kanadaja duhet të paguajë 61 miliardë dollarë për t’u bashkuar me sistemin e ri të mbrojtjes raketore “Golden Dome”, nëse dëshiron të mbetet “një komb i veçantë, por i pabarabartë”. Në një postim në rrjetin e tij TruthSocial, Trump shtoi se kanadezët do ta kishin këtë sistem “pa pagesë” nëse pranonin të bëheshin shteti i 51-të i SHBA-së.

Kjo deklaratë befasuese vjen vetëm disa orë pasi Mbreti Charles III mbajti një fjalim historik në parlamentin kanadez, ku theksoi sovranitetin e vendit në kohë “të rrezikshme dhe të pasigurta”. Ndërkohë, kryeministri kanadez Mark Carney ka shprehur synimin që Kanadaja të bashkohet me iniciativën evropiane ReArm, për të reduktuar varësinë nga armët amerikane.

Një projekt i shtrenjtë, një botë e shqetësuar

Trump ka premtuar që “Kupola e Artë” do të përfundojë deri në vitin 2029 dhe do të kushtojë 175 miliardë dollarë, por ekspertët e industrisë së mbrojtjes dyshojnë në realizueshmërinë e këtij plani. Financimi fillestar prej 25 miliardë dollarësh pritet të vijë nga projektligji “Big, Beautiful Bill”, i cili është miratuar ngushtë në Dhomën e Përfaqësuesve dhe tani pret votimin në Senat. Projektligji synon të rrisë ndjeshëm buxhetin e ushtrisë dhe kontrollit të kufirit, ndërsa shkurtimet prekin programet sociale si Medicaid dhe ndihmat për ushqim.

Sistemi “Golden Dome” është modeluar sipas “Iron Dome” të Izraelit, por me ambicie shumë më të mëdha. Ndërsa “Iron Dome” mbulon një vend me madhësinë e Nju Xhersit, Trump synon të zgjerojë mbrojtjen ndaj raketave balistike dhe hipersonike për të gjithë territorin amerikan – një objektiv që shumë analistë e quajnë i pamundur.

Reagimi ndërkombëtar: Një garë e re armatimi në hapësirë?

Përmasat globale të planit kanë ngritur shqetësime serioze. Kina, Rusia dhe Koreja e Veriut e kanë cilësuar sistemin e ri si hapin e parë drejt militarizimit të hapësirës dhe minimit të stabilitetit strategjik global. Ministria e Jashtme kineze paralajmëroi se “Kupola e Artë” do ta kthente hapësirën në një fushëbetejë dhe do të nxiste një garë të re armatimi, ndërsa Moska e përshkroi projektin si “një doktrinë për goditje të para parandaluese”.

Sipas deklaratave të zëdhënëses ruse Maria Zakharova, projekti përfshin edhe ndërtimin e infrastrukturës për shkatërrimin e raketave përpara nisjes, gjë që përbën kërcënim të drejtpërdrejtë për balancën bërthamore globale.

Çmimi i sigurisë dhe sfida e sovranitetit

Ndërsa Trump përdor modelin e “Kupolës së Artë” për të ushtruar presion mbi aleatët e Amerikës, si Kanadaja, komuniteti ndërkombëtar përballet me pasojat e një strategjie që vendos interesat e SHBA-së mbi rendin ndërkombëtar. Në qendër të kësaj sfide qëndron pyetja: a mundet siguria kombëtare amerikane të arrihet pa cenuar sigurinë e të tjerëve?

Për momentin, Kanadaja nuk ka dhënë një përgjigje zyrtare ndaj “ofertës” së Trump, por debati për marrëdhëniet me SHBA-të dhe mbrojtjen raketore ka hyrë fuqishëm në politikën e brendshme të vendit – dhe mund të formësojë kursin e ardhshëm të sovranitetit kanadez.