Presidenti i SHBA-së, Donald Trump, i cili për më shumë se tetë vite ka treguar durim ndaj homologut rus Vladimir Putin, duket se e ka humbur përfundimisht durimin. Gjatë një vizite muajin e kaluar në Skoci, Trump deklaroi se afati 50-ditor që i kishte dhënë Rusisë për të ndalur luftën në Ukrainë po shkurtohej në vetëm 10 ditë—deri më 8 gusht—përndryshe do të vendoste sanksione të reja, përfshirë tarifa sekondare ndaj vendeve që vazhdojnë të blejnë naftë ruse, si India dhe ndoshta Kina.
Vetëm dy ditë para skadimit të ultimatumit, Trump ndërmori hapin e parë: vendosi një urdhër ekzekutiv që ngre tarifat ndaj Indisë në 50%, gjysma si ndëshkim tregtar dhe gjysma për shkak të varësisë së Indisë ndaj naftës ruse. Rritja e dytë do të hyjë në fuqi pas 21 ditësh.
Ky zhvillim vjen në një moment kur Trump ka bërë një kthesë dramatike në qëndrimin ndaj Ukrainës. Pas përplasjes së famshme me presidentin ukrainas Volodymyr Zelensky në Shtëpinë e Bardhë gjatë mandatit të tij të parë, tani Trump i ka premtuar më shumë raketa Patriot. Javën e kaluar, ai reagoi ndaj një kërcënimi të nënkuptuar nga Dmitry Medvedev duke deklaruar se po afron dy nëndetëse “bërthamore” pranë Rusisë—pa sqaruar nëse kishte fjalën për armë bërthamore apo për anije me motorë bërthamorë.
Megjithatë, përpjekjet diplomatike nuk janë ndalur. Të mërkurën, Trump dërgoi të dërguarin e tij presidencial, Steve Witkoff, në Moskë për një takim tre-orësh me Putinin. Asnjëra palë nuk ka bërë publike përmbajtjen e diskutimeve, por Trump ka deklaruar më parë se “është koha që të ndalet vrasja e njerëzve dhe të arrihet një marrëveshje”.
Burime europiane thanë se Trump planifikon një takim të drejtpërdrejtë me Putinin që javën e ardhshme dhe më pas një takim treshe me Putinin dhe Zelenskyn, megjithëse nuk dihet nëse këta të fundit kanë rënë dakord.
Sipas Torrey Taussig nga Atlantic Council, një ish-zyrtare e administratës Biden, vendosja e tarifave të reja më 1 gusht shënon një kthesë të mundshme në strategjinë e Trump. “Kemi hyrë në një fazë ku administrata ka nisur të zbatojë realisht koston që kishte premtuar,” tha ajo. “Ky është një president që po shfaqet gjithnjë e më i irrituar ndaj presidentit Putin.”
Por mbetet e paqartë se sa seriozisht po i merr Putini këto kërcënime. Burimet fillestare tregojnë se lideri rus është i prirur t’i injorojë. Evelyn Farkas, ish-zyrtare e Pentagonit për çështjet e Rusisë, thotë se Putini po luan me kohën: “Ai do edhe një ditë për të fituar edhe një centimetër, dhe kjo strategji i ka funksionuar deri tani – por jo pafundësisht, pa një ndryshim të madh strategjik.”
Administrata Trump ka intensifikuar presionin ndaj sektorit energjetik të Rusisë – burimi kryesor i të ardhurave që financojnë ekonominë dhe luftën në Ukrainë – por strategjia e përdorur mbetet kontroverse dhe me rezultate të pasigurta.
Të mërkurën, presidenti Donald Trump ndërmori një hap të madh dhe të diskutueshëm: vendosi tarifa të reja sekondare ndaj Indisë, duke e ndëshkuar me 25% tarifa për eksportet e saj në SHBA, nëse ajo vijon të blejë naftë ruse. India është një nga blerësit më të mëdhenj të naftës së Moskës që nga viti 2022. Zyrtarë të administratës kanë lënë të kuptohet se Kina mund të jetë në radhë për masa të ngjashme, por deri tani, goditja është fokusuar mbi Indinë – edhe për shkak të mosmarrëveshjeve tregtare më të gjera mes dy vendeve.
Objektivi: Të shterohet makina luftarake ruse – por a funksionon?
Qëllimi i Trump është të dobësojë të ardhurat e Rusisë nga nafta për ta detyruar Putinin të negociojë paqen. Megjithatë, ekspertët paralajmërojnë se heqja e sasisë së madhe të naftës ruse nga tregu global mund të sjellë pasoja të kundërta—rritjen e çmimit të naftës dhe për rrjedhojë, të të ardhurave të Rusisë. Vetëm nëse nafta shkon nga mesatarja 60 dollarë për fuçi në 80, atëherë Rusia mund të vijojë të fitojë, pavarësisht sanksioneve.
“Po përpiqemi të privojmë makinën luftarake të Rusisë nga paratë, por nëse çmimi global i naftës rritet, efekti i sanksioneve bie poshtë,” tha Craig Kennedy, studiues në Harvard dhe ekspert për sektorin energjetik rus.
Probleme ligjore dhe mungesë koherence
Ekzekutimi i tarifave sekondare nga Trump është ngritur mbi një ligj të epokës së Carter-it për emergjenca kombëtare, i cili nuk ka asnjë lidhje me tregtinë e energjisë indiane. Ndërkohë, një projektligj i Senatit që do të autorizonte qartë këtë lloj masash është ende i bllokuar – me kërkesë të vetë Trump.
Ndërkohë, India dhe Kina kanë reaguar me sfidë ndaj kërcënimeve amerikane. Ministritë e jashtme të të dy vendeve kanë deklaruar se do të vazhdojnë blerjen e naftës ruse nëse kjo përputhet me interesat e tyre kombëtare dhe ekonomike.
Zgjidhje të tjera në tryezë, por Trump heziton
Ekspertët paralajmërojnë se ka mënyra më efikase për të goditur financat ruse: vendosja e sanksioneve ndaj firmave civile që mbështesin industrinë ushtarake ruse, ndaj eksporteve të metaleve, plehrave kimike dhe produkteve bujqësore, si dhe konfiskimi i 300 miliardë dollarëve rezerva ruse të ngrira në bankat perëndimore.
“Trump mund të aplikojë një tarifë transporti për çdo fuçi nafte të ligjshme ruse, që më pas mund të përdoret për rindërtimin e Ukrainës apo për blerje armësh,” sugjeron Kennedy.
Por deri më sot, veprimet konkrete mungojnë. “Gjithçka që ka bërë Presidenti Trump deri tani ka qenë më shumë sinjalizim sesa veprim real,” tha Evelyn Farkas nga Instituti McCain. “Nuk kemi parë ende një masë që e detyron realisht Rusinë të kuptojë se nuk mund ta fitojë këtë luftë.”
Nëse misioni diplomatik i të dërguarit presidencial Steve Witkoff në Moskë dështon, atëherë presioni mbi Trump për të kaluar nga fjalët në veprime do të rritet ndjeshëm. Deri atëherë, lufta për të shuar furnizimet ruse të naftës mbetet më shumë një betejë simbolike sesa një goditje e vërtetë ndaj Kremlinit.
