Shkencëtari politik John Mearsheimer është i bindur se qeveria amerikane nën Trump dëshiron të lërë Evropën pas për t’u përqendruar te Kina. Ai thotë se Gjermania duhet të marrë përgjegjësinë për sigurinë e saj.
DER SPIEGEL: Zoti Mearsheimer, a mendoni se fillimi i mandatit të dytë të Donald Trump do të shënojë një pikë kthese, kur lidhja midis Amerikës dhe Evropës do të prishet?
Mearsheimer: Mendoj se përgjigjja është po. Administrata Trump ka një qëllim themelor për të ndryshuar marrëdhëniet e Amerikës me aleatët e saj evropianë dhe për të zvogëluar ndjeshëm rolin e SHBA-ve në NATO, madje mund të tërhiqet nga NATO.
DER SPIEGEL: Cili është mesazhi që na jep sjellja e Trump dhe zv/presidentit JD Vance gjatë vizitës së Presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky në Shtëpinë e Bardhë për të ardhmen e aleancës transatlantike?
Mearsheimer: Konfrontimi i Trump dhe Vance është një dëshmi e qartë se aleanca transatlantike është në vështirësi të thella. Ky përplasje tregon se si Ukraina dhe Evropa kanë një pikëpamje themelore të ndryshme nga administrata Trump për mënyrën se si të përfundohet lufta në Ukrainë dhe për mënyrën se si të trajtohet Rusia. Trump dëshiron të ketë marrëdhënie të mira me Rusinë, ndërsa Evropa jo. Është e vështirë të shihet se si mund të pajtohen këto dy qëndrime.
DER SPIEGEL: A besoni se neni 5 i Traktatit të Atlantikut të Veriut – ai që thotë se një sulm ndaj një anëtari të aleancës është sulm ndaj NATO-s si një tërësi – është ende në fuqi? A do të dërgonte Trump trupat amerikane në mbrojtje të një shteti të NATO-s si Estoninë, Letoninë ose Finlandën, nëse Rusia do të pushtonte një pjesë të tyre?
Mearsheimer: Neni 5 nuk ka thënë kurrë se SHBA do të përdorë automatikisht forcë ushtarake për të shpëtuar një shtet të NATO-s. Por pothuajse të gjithë e besojnë se do të ndodhte kështu. Kjo ishte e nevojshme të thuhej gjatë Luftës së Ftohtë, kur Gjermania Perëndimore ishte shteti i parë dhe nuk kishte armë bërthamore. Gjermanët ishin shumë të shqetësuar se SHBA nuk do të përdornin armët bërthamore për t’i mbrojtur ata nëse do të ishin në rrezik të madh. Pra, SHBA e theksoi nenin 5 në një mënyrë që të duket sikur do të përdornin armët bërthamore në një rast të tillë. Megjithatë, të dy ish-sekretarët e shtetit Henry Kissinger dhe Robert McNamara thanë, pasi dolën nga posti, se ata nuk do të kishin përdorur armët bërthamore për të mbrojtur Gjermaninë. Ata nuk e thanë këtë kur ishin në detyrë.
DER SPIEGEL: Pra, mendoni se SHBA nuk do të mbrojë Estoninë apo Finlandën sot?
Mearsheimer: Kjo është shumë e fortë. Mendoj se është shumë e mundur që tani SHBA do të mbrojë një shtet të Baltikut nëse do të sulmohej. Por ky angazhim po erodohët shpejt. Pesë vjet nga tani, nuk jam i sigurt nëse do të mbetet ndonjë garanci e vërtetë për nenin 5.
DER SPIEGEL: A është administrata aktuale amerikane “pothuajse indiferente” ndaj Evropës, siç tha kancelari i ardhshëm gjerman Friedrich Merz, apo tani është hapur armiqësore ndaj Evropës?
Mearsheimer: Presidenti Trump dhe zv/presidenti Vance kanë përçmim ndaj evropianëve. Kur Trump u zgjodh në 2016 dhe mori detyrën në 2017, ai kishte dy objektiva kryesore të politikës së jashtme. Njëra ishte të braktiste angazhimin dhe të adoptonte një politikë përmbajtjeje ndaj Kinës – pra të bënte një kthesë prej 180 gradë. Objektivi i dytë ishte të ndryshonte thelbësisht marrëdhëniet me Rusinë dhe veçanërisht me presidentin Vladimir Putin. Ai ia doli të ndryshonte politikën tonë ndaj Kinës, por dështoi përsa i përket politikës ndaj Rusisë. Ai i vazhdoi politikat për Ukrainën dhe Rusinë që kishin ndjekur paraardhësit e tij. Tani do të bëjë atë që nuk mundi të bënte në mandatin e parë.
DER SPIEGEL: Në faqen tuaj të internetit, ju prezantoheni me një portret ironic të vetes si një ndjekës i filozofit dhe diplomatit Niccolò Machiavelli – si një realist ekstrem që beson “se fuqitë e mëdha dominojnë sistemin ndërkombëtar dhe ata janë gjithmonë në konkurrencë për sigurinë me njëri-tjetrin”. A e konsideroni Evropën si një fuqi të madhe?
Mearsheimer: Evropa është një grumbull shtetesh, edhe pse shpesh flasim për Evropën sikur të ishte një shtet i vetëm. Disa liderë evropianë dikur ëndërronin që një ditë të kishin Shtetet e Bashkuara të Evropës. Kjo kurrë nuk ndodhi dhe tani duket se biberoni amerikan po largohet nga Evropa. Kur ndodh kjo, ato forca të fuqishme centrifugal në Evropë do të fillojnë të shfaqen. Ishte prania e Shteteve të Bashkuara që siguroi mbrojtje përmes NATO-s që lejoi Bashkimin Evropian të lulëzonte. Kur Bashkimi Evropian fitoi Çmimin Nobel për Paqen, e konsiderova këtë një gabim themelor. NATO duhej të kishte fituar çmimin për paqen.
DER SPIEGEL: Nën ombrellën mbrojtëse të Shteteve të Bashkuara, BE është bërë një nga tre fuqitë ekonomike më të mëdha në botë. A është në të vërtetë e mundur që Evropa të bëhet një fuqi e madhe sipas kuptimit tuaj?
Mearsheimer: Jo. Shtetet anëtare të BE-së kanë interesa të kundërta dhe të përbashkëta. Kur evropianët veprojnë në një botë ku amerikanët janë të pushtetshëm, ata kryesisht bëjnë atë që duan amerikanët dhe atëherë duket sikur Evropa është një shtet komb. Por kjo është një iluzion.
DER SPIEGEL: Faleminderit që pranuat të flisni në këtë intervistë!
