Beograd, 6 maj 2025 — Pas më shumë se pesë muajsh protestash masive të udhëhequra nga studentët, Serbia përballet me një krizë të thellë politike dhe shoqërore. Në qendër të revoltës janë kërkesat për drejtësi ndaj viktimave të tragjedisë në Novi Sad, ndëshkimin e dhunës ndaj protestuesve dhe shpërbërjen e Kuvendit, me qëllimin për të organizuar zgjedhje të parakohshme parlamentare.
Në një deklaratë publikuar në rrjetet sociale, studentët denoncojnë mungesën totale të reagimit nga autoritetet: “Pushteti nuk po tregon as iniciativën më të vogël për t’i përmbushur kërkesat tona”. Aksident tragjik i 1 nëntorit në stacionin hekurudhor në Novi Sad, ku humbën jetën 16 persona, është kthyer në simbol të dështimit shtetëror dhe ka ndezur protestat në të gjithë vendin.
Kërkesat e studentëve përfshijnë: ndjekjen penale të përgjegjësve për aksidentin në Novi Sad, ndëshkimin e dhunës ndaj protestuesve, reformën në Këshillin e REM-it dhe zgjedhje të parakohshme pa kandidim të tyre – por me mbështetje për lista opozitare që angazhohen për ndryshim real.
Opozita e ndarë mes mbështetjes dhe hezitimit
Partitë opozitare janë përgjithësisht në mbështetje të protestës studentore. Partia Demokratike (DS) e ka konsideruar legjitime kërkesën për zgjedhje, por ka shprehur dyshime mbi mundësinë e një procesi të ndershëm në kushtet aktuale. Fronti i gjelbër (ZLF), Kreni-promeni dhe SDS e Tadiqit kërkojnë rrëzimin e qeverisë, ndërsa NDSS i Jovanoviqit riktheu propozimin për një qeveri tranzitore. Deri më tani, Partia e Lirisë dhe e Drejtësisë (SSP) nuk ka marrë një qëndrim publik.
Qeveria refuzon thirrjen për zgjedhje
Pushteti ka refuzuar të shqyrtojë kërkesën për zgjedhje të reja. Kryetarja e Kuvendit, Ana Bërnabiq, deklaroi se “kërkesat studentore nuk lidhen me pushtetin legjislativ apo ekzekutiv”, ndërsa ironizoi bllokimin e RTS-së nga protestuesit. Partneri i saj i koalicionit, Ivica Daçiq, hodhi poshtë mundësinë e zgjedhjeve të parakohshme, duke këmbëngulur se “qeveria ka një shumicë të qëndrueshme parlamentare”.
Ndërkohë, Serbia ka një qeveri të re që prej 16 prillit, e udhëhequr nga Gjuro Macut, pas dorëheqjes së Millosh Vuçeviq. Por vendimi i Vuçiqit për të krijuar “Lëvizjen për popullin dhe shtetin” shihet nga analistët si përpjekje për të ruajtur kontrollin përballë revoltës së rritjes qytetare.
Zgjedhje të reja, por kushte të njëjta?
Pas manipulimeve dhe parregullsive të zgjedhjeve të fundit në dhjetor 2023, ODIHR dha 25 rekomandime për përmirësimin e procesit. Megjithatë, sipas “Transparency Serbia”, grupi për zbatimin e reformave është shpërbërë dhe nuk është mbajtur asnjë mbledhje në vitin 2025. Kjo mungesë angazhimi rrit rrezikun e përdorimit të burimeve shtetërore në fushatë dhe e bën të paqartë legjitimitetin e çdo procesi zgjedhor.
“Partitë që nuk bashkohen tani, mund të përjashtohen nga skena politike”, paralajmëron analisti politik Boshko Jakshiq, duke e quajtur këtë moment “provën më të madhe për opozitën”.
Protesta vazhdojnë, ndërsa shteti serb përballet me sfidën për të dëshmuar nëse është në gjendje të dëgjojë qytetarët e vet – ose do të thellojë më tej krizën e përfaqësimit dhe besimit.
