Më 30 mars, një start-up gjerman ndërmori përpjekjen e parë në histori për të nisur një raketë drejt orbitës nga territori evropian (jashtë Rusisë), një hap i rëndësishëm për ambiciet e pavarësisë strategjike të kontinentit. Raketa me dy faza, e quajtur Spectrum dhe ndërtuar nga kompania Isar Aerospace, u lëshua nga baza hapësinore Andøya në Norvegjinë Arktike – por shpërtheu vetëm 40 sekonda pas ngritjes.
Ndërsa dështimi i një lëshimi të parë nuk është i pazakontë, incidenti nxjerr në pah problemet më të mëdha të Europës në ambicien për të ndërtuar një kapacitet të pavarur hapësinor, dhe për rrjedhojë, një autonomi strategjike ushtarake.
Varësia europiane nga SHBA për kapacitetet strategjike
Përtej mungesës së municioneve, fondeve dhe industrisë së fragmentuar të mbrojtjes, Europa vuan nga mungesa e platformave kyçe strategjike. Ajo nuk mund të zhvillojë operacione të mëdha ushtarake pa ndihmën amerikane, sidomos në fushat si grupet e luftanijeve, mbrojtja nga raketat, lufta elektronike, transporti strategjik ajror dhe kapacitetet hapësinore.
Besimi tradicional i vendeve europiane në garancinë amerikane është tronditur ndjeshëm nga administrata e dytë Trump, e cila brenda vetëm tre muajve ka krijuar pasiguri të thellë për të ardhmen e NATO-s. Përpjekjet diplomatike për të riparuar këtë besim nuk kanë qenë të mjaftueshme.
Katër arsye pse Europa ka nevojë urgjente për kapacitete të saj hapësinore
- Hapësira si element kyç i luftës moderne – satelitët luajnë rol kritik në mbledhjen e inteligjencës, navigimin, komunikimin dhe koordinimin e sulmeve. Pa to, ushtritë europiane janë praktikisht “të verbra”.
- Rritja eksponenciale e aktivitetit në hapësirë – në vitin 2010 kishte më pak se 1,000 satelitë aktivë; sot janë mbi 9,000 dhe deri në vitin 2030 mund të arrijnë 60,000.
- Instrumentalizimi politik i hapësirës – përdorimi i sistemit Starlink nga SHBA dhe Elon Musk për të ndikuar Ukrainën është dëshmi që varësia nga teknologjia amerikane krijon dobësi dhe shantazhueshmëri.
- Europa është shumë pas në këtë fushë – si në infrastrukturën për lëshime, ashtu edhe në numrin dhe cilësinë e satelitëve ushtarakë. Sistemi Galileo është i vetmi përjashtim i rëndësishëm.
Krahasimi me fuqitë e tjera
Ndërkohë që Rusia po has vështirësi për shkak të sanksioneve, Kina është në një garë hapësinore agresive, duke investuar dy herë më shumë sesa Britania, Franca dhe Gjermania së bashku. Europa, ndërkohë, mbetet pas edhe në fushën e orbitave të larta, të përdorura për vëzhgim të vazhdueshëm dhe sulme kundër satelitëve të huaj.
Për më tepër, projekti ambicioz i BE-së IRIS2 parashikon vetëm 290 satelitë në orbitë të ulët, krahasuar me mbi 7,000 satelitë të Starlink. Projekti europian nuk pritet të hyjë në funksion para vitit 2030 – shumë vonë për të përballuar rreziqet aktuale.
Tregu komercial i fragmentuar dhe mungesa e ambicies
Ndryshe nga SHBA me SpaceX dhe Kina me mega-konsorciumet e veta, sektori komercial europian në hapësirë është i fragmentuar, i keqfinancuar dhe pa drejtim të qartë strategjik. Vetëm 12 nga 672 lëshime në orbitë në periudhën 2022-2024 janë bërë nga kompani europiane.
Çfarë duhet të bëjë Europa?
Ekspertët rekomandojnë që politika hapësinore europiane të fokusohet në tri shtylla:
- Balancimi mes emergjencës ushtarake dhe investimeve afatgjata
- Formulimi i një doktrine që pranon hapësirën si fushë lufte të ardhshme
- Shfrytëzimi i përfitimeve teknologjike dhe ekonomik të zhvillimeve hapësinore
Konkluzion
Për të fituar pavarësi reale strategjike, Europa duhet të ndërtojë kapacitet hapësinor të besueshëm. Dështimi i raketës Spectrum në Norvegji është një kujtesë dramatike se ky rrugëtim sapo ka filluar – dhe është ende shumë larg destinacionit.
