Asnjë president tjetër amerikan nuk e ka bërë qëndrimin në detyrë kaq haptazi të përqendruar te vetja dhe trashëgimia e tij
Presidentët amerikanë zakonisht kanë ego të mëdha—po të mos kishin, do ta kishin të pamundur të arrinin në Zyrën Ovale—dhe duan të kujtohen pozitivisht pasi të largohen nga detyra. Disa prej tyre, si George Washington, Abraham Lincoln apo Franklin D. Roosevelt, kanë fituar statusin e tyre të lartë falë cilësive të jashtëzakonshme dhe sfidave historike që kërkuan udhëheqje po aq të jashtëzakonshme. Të tjerët, që kanë qeverisur në kohë më të qeta ose që kanë dështuar në mënyrë të dukshme, mund të shpresojnë vetëm të mos përfundojnë në fund të listave të presidentëve më të këqij.
Në këtë aspekt, Donald Trump është një rast më vete. Asnjë president tjetër nuk e ka bërë presidencën e tij kaq haptazi të përqendruar te vetja dhe te dëshira për lavdi personale. Ai duket se beson se tashmë e meriton statusin e një prej presidentëve më të mëdhenj në histori.
Shenjat e kësaj mani për lavdi janë kudo. Gjatë mandatit të parë, Trump deklaroi se nuk kishte rëndësi nëse nuk plotësoheshin postet kyçe, sepse ai ishte “i vetmi që kishte rëndësi.” Ai ka kërkuar me ngulm Çmimin Nobel për Paqe, pjesërisht nga xhelozia që Barack Obama e fitoi. Në fushatën e vitit 2024, ai e paraqiti veten si më i madhi ndër presidentët amerikanë, madje më lart se Lincoln apo Washington. Ai krenohet me inteligjencën e vet dhe pret që zyrtarët të tregojnë adhurim publik. Madje, ligjvënës republikanë kanë propozuar ta shtojnë fytyrën e tij në Malin Rushmore.
Por problemi është se arritjet e tij reale janë, në rastin më të mirë, të mesme dhe në rastin më të keq, katastrofike. Mandati i tij i parë u karakterizua nga keqmenaxhimi i pandemisë COVID-19, rritja e borxhit publik me mbi 8 trilionë dollarë, përkeqësimi i deficitit tregtar, dështimi për t’i dhënë fund luftës në Afganistan, dështimi për të ndikuar programin bërthamor të Koresë së Veriut dhe përçarja me aleatët tradicionalë. Fitorja e tij në mandatin e dytë ndodhi vetëm sepse Joe Biden nuk u tërhoq mjaftueshëm herët. Tani, ai po përpiqet të bëjë një transformim radikal të politikave të brendshme dhe të jashtme amerikane—duke ngritur frikë për recesion, dobësuar shkencën dhe akademinë amerikane, dhe ulur popullaritetin e tij në nivele më të ulëta se çdo president tjetër në 80 vitet e fundit. Kjo nuk është aspak vepër për në Malin Rushmore.
Megjithatë, Trump nuk duhet nënvlerësuar. E gjithë karriera e tij është ndërtuar mbi aftësinë për të krijuar iluzionin e suksesit, edhe kur faktet thonë të kundërtën. Ai trashëgoi një pasuri të madhe, por pësoi disa falimentime dhe skandale mashtrimi. Megjithatë, përmes vetë-promovimit të palodhur, gënjeshtrave të pafytyra dhe famës në televizione realiste, ai bindi miliona se ishte një gjeni biznesi dhe mjeshtër i marrëveshjeve.
Si president, “arritja” e tij kryesore ka qenë thyerja e normave të sistemit demokratik amerikan dhe sfidimi i urtësive tradicionale. Për përkrahësit, kjo është shenjë gjenialiteti; për kritikët, burim rreziku. Ai nuk ka treguar as vullnetin dhe as aftësinë për të kuptuar hollësitë e politikave që duhen për reforma reale, dhe është treguar shumë i paaftë për të përballuar liderë të fortë dhe me përvojë në politikën ndërkombëtare. Por kjo s’ka rëndësi për sa kohë që ai arrin t’i bindë ndjekësit e tij se po bën gjëra të mëdha—pavarësisht realitetit.
A është problem që një president kërkon vend në histori? Jo domosdoshmërisht—për sa kohë që ai ka ide të mira për vendin dhe aftësinë për t’i zbatuar. Ambicia është e mirë kur është në shërbim të interesit publik, jo kur përdoret për të ushqyer kultin e individit.
Trump ilustron qartë rreziqet e ambicies personale. Ide si aneksimi i Groenlandës (ose e Kanadasë si “shteti i 51-të”) nuk kanë as arsyetim sigurie e as ekonomik. SHBA ka tashmë një marrëveshje ushtarake me Groenlandën për të shtuar praninë nëse duhet. Edhe burimet minerale të Groenlandës janë me leverdi të diskutueshme, dhe popullsia vendase nuk ka dëshirë të bëhet pjesë e SHBA-së.
Historia ka treguar se liderët e fiksuar pas lavdisë personale dëmtojnë vendet e tyre. Nga Napoleoni te Hitleri, nga Stalini te Shahët e Iranit apo diktatorët si Chávez e Nasser, të gjithë kanë ndjekur një rrugë të vetëlavdisë që përfundon në rrënim. Etja për madhështi personale mund të çojë në vendime të rrezikshme, projekte të kota dhe harresë të problemeve reale që prekin qytetarët.
Baballarët themelues të Amerikës i kuptonin rreziqet e ambicies së tepruar. Ndaj refuzuan monarkinë dhe krijuan një sistem ku “ambicia duhet të kundërvihet me ambicie”, siç shkruante James Madison në “Federalist No. 51”.
Në një epokë kur e vërteta është e rrallë, përulësia konsiderohet relike dhe vetëlavdia është standard, Trump mund ta bindë bazën e tij se është një lider i madh. Por historia do ta gjykojë sipas rezultateve. Dhe nëse amerikanët nuk dëshirojnë të jetojnë në një vend më të dobët, më të sëmurë, më të varfër, më të përçarë dhe më pak demokratik, atëherë madhështia e vërtetë do t’i shpëtojë gjithmonë nga duart.
