Pak pas mesditës, në komunitetin buzë lumit Playas del Cuyabeno, turma sulmoi.
Një shtetas britanik thuhet se u nxor zvarrë nga një komisariat policie në Ekuador, u tërhoq në rrugë dhe u “dogj për së gjalli derisa vdiq”.
Policia tha se Michael Hann ishte arrestuar më herët atë ditë, më 20 prill, “për sigurinë e tij”, pasi ishte “rrahur nga banorët vendas” që e akuzonin për një vrasje me armë zjarri.
Të tilla ngjarje janë bërë të zakonshme në një vend që vetëm pak vite më parë konsiderohej si një nga më të sigurtët në Amerikën Latine. Autoritetet kanë humbur monopolin e dhunës, duke u përballur me banda të pamëshirshme, kartele droge dhe shpeshherë edhe banorë të vendosur që nuk tremben nga burgu.
Me përshkallëzimin e dhunës, qeveria po ndjek shembullin e Nayib Bukele, liderit autoritar të Salvadorit, i njohur për shtypjen brutale të bandave që ka tronditur vëzhguesit ndërkombëtarë. Por bandat ekuadoriane, të ushqyera me para droge nga Kolumbia fqinje, janë më të forta dhe më të organizuara.
Në pak vite, paqja u zëvendësua nga një realitet i importuar me prerje kokash, bomba në makina, varje publike dhe marrje pengjesh. Në Ditën e Shën Valentinit, një burrë u qëllua, iu pre koka që iu dërgua gruas, dhe zemra iu nis prindërve, sipas policisë.
Presidenti Daniel Noboa nuk është dorëzuar ende. Ai ka urdhëruar bastisje pothuajse çdo natë në bastionet e bandave dhe publikon shpesh sekuestrimet e armëve dhe drogës për të qetësuar publikun. Kjo strategji i solli një rizgjedhje historike në prill.
Megjithatë, në një vend gjithnjë e më të pasigurt dhe pa një rrugë të qartë drejt shërimit, nuk ka ende shenja se Ekuadori po i afrohet fundit të anarkisë.
“Ekuadori po ndryshon,” u shpreh Noboa në fjalimin e fitores. “Ekuadori ka zgjedhur një rrugë tjetër. Një rrugë që do t’u mundësojë fëmijëve tanë të jetojnë më mirë se ne.”
Fjalë të rënda për një vend të shkatërruar nga gjysmë dekade terrori.
Në vitin 2019, Ekuadori kishte një normë vrasjesh prej vetëm 6.7 për 100,000 banorë — më e ulët se në SHBA (5.0) dhe shumë më e ulët se në Meksikë (29.31).
Por kërkesa globale për drogë, veçanërisht kokainë, ka fuqizuar bandat vendase dhe ka sjellë përplasje të përgjakshme për territorin. Deri në vitin 2023, niveli i vrasjeve kishte kapur shifrat 45 deri në 47 për 100,000 banorë.
Në prill 2023, në portin e peshkimit në Esmeraldas, në mes të ditës u masakruan 9 persona nga 28 deri në 79 vjeç — viktima të hakmarrjes mes trafikantësh. Po atë muaj, trupat e tri vajzave u gjetën në një varr të cekët, me shenja torture dhe fytin e prerë. Një muaj më parë, tre koka të prera u gjetën në qese plastike — njëra i përkiste një adoleshenti.
Presidenti Noboa, ndonëse centrist në politikë, po rrezikon të rrëshqasë në populizëm. Ai premtoi rritje ekonomike, por shpenzimet publike kanë shpërthyer dhe ka ndarë 52 milionë dollarë për të ndërtuar një superburg, duke ndjekur modelin e Salvadorit.
Për një moment, ai e uli shkallën e vrasjeve në 39 për 100,000 në vitin 2024. Por vetëm në janar dhe shkurt të këtij viti, ky progres u përmbys. Në mars, 22 persona u vranë në Guayaquil — portin strategjik ku kontrolli i rrugëve detare është çelësi i trafikut të drogës.
Në lagjen Nueva Prosperina, shpërthyen përleshje me armë më 6 mars midis bandës Los Tiguerones dhe rivalëve të tyre. Policia kreu 200 bastisje dhe arrestoi 14 persona, por zyrtarët e sigurisë janë skeptikë: “Mund t’i heqim nga rruga, por dy të tjerë do të dalin menjëherë.”
Noboa u zotua se forcat ushtarake dhe policore nuk do të ndëshkohen për “dorën e rëndë” ndaj bandave që qeveria i ka shpallur grupe terroriste. Por armët e fuqishme dhe mbështetja nga kartelet meksikane e bëjnë përballjen të pabarabartë.
As të huajt nuk janë të sigurt. Në dhjetor 2023, ish-konsulli britanik Colin Armstrong u rrëmbye nga Los Tiguerones, bashkë me të dashurën kolumbiane. Për lirimin e tij, grupi kërkoi miliona. Ajo u detyrua të dërgonte një telefon te i biri i Armstrong, me një jelek që mendonte se ishte bombë.
Pas disa orëve negociatash, Armstrong u lirua pranë një shtëpie publike. Nuk dihet nëse u pagua shpërblim, por policia sekuestroi armë, eksplozivë dhe sasi të mëdha droge.
Më 7 janar 2024, shpërtheu një tjetër krizë: udhëheqësi i Los Choneros, Adolfo Macias, nuk u gjet në qelinë e tij. U shpall alarm kombëtar. Brenda burgjeve nisën trazirat, gardianë u vranë, qytetet u bombarduan, civilët u kërcënuan.
Në TV shtetëror TC, gangsterrë të maskuar hynë me armë dhe shfaqën një forcë tronditëse. Një oficer policie i marrë peng lexoi një deklaratë: “Ju shpallët luftë, do merrni luftë. Ne shpallim civilët, policët dhe ushtarët si pre.”
Presidenti shpalli gjendje emergjente. Ushtria u dërgua për të rimarrë burgjet. Më 9 janar, Noboa e quajti gjendjen “konflikt të brendshëm të armatosur”. Filluan bastisjet e burgjeve si ajo në La Pradera dhe Manabi. Ushtarët postuan foto të të burgosurve të ulur në rreshta, të ngjashme me propagandën e Bukele.
Në një të tretën e burgjeve u vendos prani e përhershme ushtarake.
“Po përballemi me një armik shumë të rrezikshëm, të pajisur mirë dhe me fuqi të madhe ekonomike,” tha ministri i Mbrojtjes, Gian Carlo Loffredo.
Megjithatë, Noboa përballet me akuza për autoritarizëm, nepotizëm dhe premtime të rreme për rritje ekonomike. Zgjidhja afatgjatë kërkon reforma strukturore, alternativa reale për të rinjtë dhe kthimin e kontrollit shtetëror mbi dhunën.
Aktualisht, Ekuadori ka normën më të ulët të rritjes në Amerikën e Jugut. Pandemia përkeqësoi gjithçka — të rinj të papunë dhe fëmijë të uritur u rekrutuan nga bandat. Taksat e mbrojtjes, të quajtura “vakcina”, janë bërë pjesë e përditshmërisë.
“COVID-i iku, por la një vaksinë tjetër,” thotë Holbach Muñeton, kreu i Dhomave të Turizmit.
Tregjet, dyqanet dhe lokalet janë blinduar me grila metalike. Banorët mbajnë telefona rezervë për t’ua dhënë hajdutëve. “Nuk dimë më kush është mik,” thotë një banore e Guayaquil. “Nuk dua më takime. Më rrëmbejnë!”
Pa siguri, nuk ka as investim, as të ardhme. Noboa premton se do të sjellë paqen. Por për shumë ekuadorianë, paqja mbetet vetëm një kujtim i largët.
