Nga Maksi Cami
Për herë të parë që nga përfundimi i Luftës së Ftohtë, Serbia ka nisur një stërvitje të përbashkët ushtarake me Kinën, e cila zhvillohet këtë korrik në provincën Hebei, duke shënuar një kthesë të thellë në orientimin strategjik të Beogradit drejt Lindjes. Ushtria serbe, që prej disa vitesh ka blerë pajisje ushtarake kineze si sistemet kundërajrore FK-3 dhe dronët e armatosur, po i kalon marrëdhëniet me Pekinin në një nivel operacional, duke sinjalizuar se po kërkon aleanca të reja përtej NATO-s dhe BE-së.
Pavarësisht se Serbia është vend kandidat për anëtarësim në Bashkimin Evropian dhe mban statusin e partneritetit për paqe me NATO-n, kjo stërvitje e drejtpërdrejtë me një fuqi globale jo-perëndimore minon deklaratat e saj për orientim euroatlantik dhe forcon perceptimin se po luan një lojë të dyfishtë gjeopolitike. Pekini, nga ana tjetër, e sheh Serbinë si një pikë kyçe të ndikimit të vet në Evropë, jo vetëm në aspektin ekonomik, por tashmë edhe ushtarak, duke e përdorur Ballkanin si një derë për të projektuar fuqi në kontinentin më të vjetër. Ky bashkëpunim ka ngritur alarmin në BE, e cila ka paralajmëruar Serbinë se veprime të tilla bien ndesh me politikën e jashtme të Unionit dhe rrezikojnë seriozisht rrugën e saj drejt anëtarësimit.
NATO nga ana e saj po monitoron zhvillimet me shqetësim, ndërkohë që një pjesë e vendeve anëtare, si Kroacia dhe Shqipëria, kanë nisur të afrohen me njëra-tjetrën për të koordinuar mbrojtjen rajonale. Në këtë klimë të re pasigurie, Kosova dhe Shqipëria, megjithëse me lidhje historike, kulturore dhe strategjike të natyrshme, mbeten të pakoordinuara në mënyrë strukturore për çështjet e mbrojtjes dhe sigurisë, duke e lënë hapur një boshllëk të rrezikshëm në një moment kritik.
Mungesa e një marrëveshjeje të formalizuar mbrojtjeje mes Tiranës dhe Prishtinës, qoftë në formë të një aleance ose platforme bashkëpunimi, është një mangësi që bie në sy kur Serbia po ndërton lidhje ushtarake me Kinën dhe paralelisht me Hungarinë, duke krijuar në heshtje një bosht lindor në rajon. Ndërsa SHBA mbetet aleat kyç për Kosovën dhe Shqipërinë, përfshirja e saj në tre fronte të mëdha globale si ne Ukrainë, Lindjen e Mesme dhe Indo-Paqësor, ka bërë që vigjilenca ndaj Ballkanit të mos jetë më e menjëhershme, gjë që kërkon nga vendet e rajonit të marrin më shumë përgjegjësi mbi sigurinë e tyre. Në vend që të forcojnë bashkëpunimin, Shqipëria dhe Kosova mbeten të kapura në korniza të ndara, me Tiranën që sillet me kujdes për të mos provokuar Serbinë, dhe me Prishtinën që përpiqet të mos sfidojë Rezolutën 1244 të OKB-së.
Kjo qasje e fragmentuar përballë një Serbia gjithnjë e më të armatosur, e cila shfaqet herë me retorikë agresive, herë me manovra ushtarake me fuqi të mëdha, është e pamjaftueshme për të garantuar paqen afatgjatë në rajon. Ndërsa Serbia ndërton alternativa strategjike me Kinën, dhe retorika e saj ndaj Kosovës e Shqipërisë ashpërsohet, bashkëpunimi shqiptar mbetet retorik e sporadik, pa asnjë instrument të vërtetë koordinimi në rast krize.
Në këtë kontekst, NATO dhe BE duhet të rrisin angazhimin për të garantuar balancat rajonale, por në të njëjtën kohë Shqipëria dhe Kosova duhet të kuptojnë se koha për të ndërtuar një arkitekturë të përbashkët sigurie është tani, jo pas krizës. Sepse përballë një Serbie që luan me Kinën, një koordinim i vonuar shqiptar mund të mos ketë më peshën që ka sot.
