Nga Cristina Marrone
Sizmometra në mbarë globin regjistrojnë prej dekadash një impuls misterioz, jashtëzakonisht të rregullt. Sot dihet që origjina është në Gjirin e Guinesë, por shkaqet e tij mbeten të paqarta.
Toka ka një “rrahje zemre” çdo 26 sekonda: një mikrosizmë (e pandjeshme për njeriun) që regjistrohet në mbarë botën
Çdo 26 sekonda, Toka “pulson”, si një rrahje zemre. Nuk është një tërmet i fortë, jo aq sa të ndihet nga njeriu, por mjaftueshëm që sizmografët në të gjithë botën ta regjistrojnë këtë “blip” misterioz. Ky lëvizje e lehtë në koren e Tokës, e ndryshme nga tërmetet apo shpërthimet vullkanike, është një nga misteret më mahnitëse të gjeologjisë moderne. Edhe pse kjo lëkundje është vëzhguar për dekada, shkencëtarët ende nuk bien dakord për shkakun e saj. Fenomenit – që ruan një rregullsi të jashtëzakonshme – madje i është kushtuar edhe një komik.
Zbulimet e para
Ky impuls – ose “mikrosizmë” në zhargonin gjeologjik – u dokumentua për herë të parë në fillim të viteve ’60 nga studiuesi Jack Oliver, në atë kohë në Observatorin Gjeologjik Lamont-Doherty në SHBA. Oliver vërejti se impulsi vinte nga një vend “në Oqeanin Atlantik jugor ose ekuatorial” dhe se ishte më i fortë gjatë verës në hemisferën veriore (ose dimrit në atë jugore).
Origjina në Gjirin e Guinesë
Në atë kohë, teknologjitë për matje ishin ende të kufizuara, me regjistrime në letër, gjë që e bëri të pamundur analizën e detajuar të fenomenit. E megjithatë, ai sinjal i fortë, që vinte nga një distancë e largët, ngacmoi për vite të tëra kureshtjen e fizikantëve dhe gjeologëve.
Përparimi ndodhi në vitin 2005, kur një ekip i Universitetit të Kolorados arriti të triangulonte impulsin dhe të lokalizonte origjinën: Gjiri i Guinesë, përballë bregut perëndimor të Afrikës. Kur valët sizmike nuk janë të shkaktuara nga një tërmet, është shumë më e vështirë të përcaktohet burimi i tyre – por me teknologjinë moderne kjo është bërë e mundur.
Antonio Piersanti, gjeofizikan në Institutin Kombëtar të Gjeofizikës dhe Vullkanologjisë (INGV), thekson megjithatë se kjo pulsacion, ndonëse ende e pakuptuar plotësisht, nuk është një fenomen global dhe është disi mashtruese ta quajmë “rrahje e Tokës”: “Valët sizmike, të cilat maten me sizmograf dhe nuk janë domosdoshmërisht të lidhura me një tërmet, kur kanë mjaft energji përhapen në të gjithë globin. 26 sekondat përfaqësojnë periodën e valës, pra kohën që i duhet lëkundjes për të shkuar dhe për t’u kthyer në formë sinusoidale.”
Hipotezat: vulkan apo valë detare?
Cila është pra burimi i këtij impulsi që përsëritet çdo 26 sekonda, pavarësisht kushteve atmosferike apo detare? Edhe pse fenomeni njihet prej kohësh, komuniteti shkencor mbetet i ndarë.
Shumica e studiuesve mendojnë se shkaku është vullkanik, ndërsa të tjerë aludojnë për lidhje me valët detare. “Duke qenë se fenomeni është shumë i rregullt dhe i qëndrueshëm – shpjegon Piersanti – shpjegimi më i besueshëm është ekzistenca e një dhome vullkanike rreth 20 km, që periodikisht mbushet dhe zbrazet me magma ose gaz, duke shkaktuar kështu një rezonancë çdo 26 sekonda. Do të kishim pra të bënim me një fenomen të veçantë vullkanik ose hidrotermal.”
Pika e origjinës është në mënyrë të dyshimtë afër një vullkani në ishullin São Tomé, në Gjirin e Bonit. Por pse pikërisht aty? Në botë ka shumë vullkane të tjera që nuk prodhojnë impulset të ngjashme: çfarë ka të veçantë Gjiri i Bonit?
Disa gjeofizikanë dhe sizmologë të tjerë përkrahin më shumë një shpjegim atmosferik: stuhi detare apo uragane që formohen në oqean, krijojnë valë të frekuencës së ulët të cilat, kur përplasen me bregdetin e Guinesë, përçohen në tokë dhe e bëjnë atë të vibrojë çdo 26 sekonda.
Frekuencë që ndryshon
Në dekadat e para pas zbulimit, besohej se frekuenca ishte fiks 26 sekonda. Por një studim i fundit i botuar në Nature Communications tregon se ajo në fakt ndryshon pak: shkon në 28, 30 dhe më pas kthehet në 26.
Kjo modulim sugjeron, sipas studiuesve, se mund të kemi një ndërveprim mes dy fenomeneve: një sistem hidrotermal-vullkanik dhe aktivitetit të valëve detare.
Valë veçanërisht të gjata dhe energjike
Çfarë e bën kaq të veçantë këtë “rrahje të Tokës”? “Në realitet – thotë Piersanti – ka shumë aktivitete hidrotermale dhe vullkanike. Të gjitha janë energjetike, por jo aq sa të prodhojnë valë që përhapen në të gjithë sipërfaqen e Tokës dhe që mund të regjistrohen kudo në botë.
Në këtë rast specifik, valët janë veçanërisht të gjata dhe energjike (me periudhë mbi 20 sekonda, kundrejt mesatares 5-15 sekonda), dhe përhapen në të gjithë Tokën, çka e bën fenomenin jashtëzakonisht të rrallë.”
