Ndërsa konflikti mes Iranit dhe Izraelit hyn në ditën e tetë, vëmendja ndërkombëtare është përqendruar te objekti më i ndjeshëm dhe strategjik i Republikës Islamike: impianti nëntokësor i pasurimit të uraniumit në Fordow, një strukturë që konsiderohet praktikisht e paprekshme nga sulmet ajrore konvencionale.
Ndodhur rreth 95 km në jugperëndim të Teheranit dhe i ndërtuar në një shpat mali në thellësi prej 260-300 metrash, Fordow strehon rreth 2,000 centrifuga aktive që prodhojnë uranium të pasuruar deri në 60% – vetëm një hap larg pragut për armë bërthamore. Ekspertët paralajmërojnë se ky impiant mund të jetë “pika e ndezjes” për një përfshirje të drejtpërdrejtë të SHBA-ve, pasi vetëm armë ultra të specializuara si GBU-57 A/B – “shkatërrues bunkerësh” të lëshuara nga bombarduesi B-2 Spirit mund ta godasin me efikasitet.
Historia dhe rreziku
Fordow u ndërtua në fshehtësi në vitin 2007 dhe u bë publik pas zbulimeve nga agjencitë perëndimore në vitin 2009. Pas marrëveshjes bërthamore të vitit 2015 (JCPOA), Irani ra dakord ta shndërrojë në një qendër kërkimore, por pas tërheqjes së SHBA-së nga marrëveshja në 2018, Teherani rifilloi aktivitetet bërthamore në impiant.
Në vitin 2023, inspektorët e IAEA zbuluan grimca uraniumi të pasuruar në 83.7%, duke ringjallur frikën për një garë të heshtur drejt prodhimit të armëve. Sipas një raporti të fundit të Reuters, Irani ka prodhuar 166.6 kg uranium të pasuruar në 60%, sasi që – nëse rafinohet më tej – mund të mjaftojë për prodhimin e rreth katër armëve bërthamore.
A do të ndërhyjnë SHBA-të?
Pavarësisht goditjeve izraelite ndaj impianteve të tjera si Natanz, Arak dhe Isfahan, Fordow mbetet i paprekur. Ekspertët thonë se për të neutralizuar realisht këtë objekt, duhet përfshirja e drejtpërdrejtë e ushtrisë amerikane, çka do të shënonte një përshkallëzim të rrezikshëm të luftës rajonale në një përplasje globale.
Nga ana tjetër, Irani ka paralajmëruar se “nuk do të ketë bisedime nën presion”, ndërkohë që ka nisur ndërtimin e një strukture të re me centrifuga edhe më të përparuara. Sulmet e Izraelit, pjesë e operacionit “Rising Lion”, kanë shkatërruar objektiva kyç ushtarake dhe kërkimore, por nuk kanë ndaluar programin bërthamor të Iranit.
Bilanci i përgjakshëm dhe përshkallëzimi i rrezikut
Sipas të dhënave të BBC-së, mbi 220 iranianë dhe 24 izraelitë janë vrarë deri më tani. Të dyja palët kanë përdorur raketa dhe dronë, me Iranin që ka sulmuar objektiva si kompleksi spitalor Soroka dhe Instituti Weizmann, ndërsa Izraeli ka shkatërruar fusha ajrore, lançues tokë-tokë dhe objekte të gazit dhe naftës në Iran.
Me Fordow-n qëndresën kryesore teknologjike dhe strategjike të Iranit, pyetja që mbetet është: A do të ndalet konflikti në shkëmbime taktike, apo jemi përballë një përplasjeje globale në zhvillim, me përfshirjen e SHBA-ve dhe rrezikun real të një Lufte të Tretë Botërore?
