Pas pushtimit të Ukrainës në shkurt 2022, shumë analistë dhe studiues perëndimorë pritën që vendet post-sovjetike të shprehnin solidaritet me Ukrainën dhe të dënonin përpjekjet e Rusisë për të rikthyer territore dhe për të mohuar sovranitetin e saj. Që prej shpërbërjes së Bashkimit Sovjetik në vitin 1991, këto vende janë përpjekur të forcojnë pavarësinë e tyre, duke krijuar lidhje me Perëndimin dhe lojtarë të tjerë rajonalë, por gjithmonë të vetëdijshme për nevojën për të menaxhuar marrëdhëniet me Rusinë. Presidenti rus Vladimir Putin, që prej vitit 1999, e ka bërë rivendosjen e ndikimit mbi të ashtuquajturën “jashtëm afër” një prioritet strategjik për të justifikuar ambiciet e tij si fuqi e madhe.
Putin nisi karrierën e tij politike me një fushatë të egër ushtarake për të rikthyer Çeçeninë nën kontrollin e Moskës. Gjatë dekadës pasuese, ai intensifikoi përpjekjet për të frenuar ndikimin perëndimor në hapësirën post-sovjetike, duke kundërshtuar praninë e bazave ushtarake amerikane në Azinë Qendrore dhe revolucionet “me ngjyra” që sollën në pushtet qeveri pro-perëndimore në Gjeorgji, Kirgistan dhe Ukrainë. Lufta e Rusisë me Gjeorgjinë në vitin 2008 u justifikua nga Kremlini si një përpjekje për të mbrojtur “sferën e privilegjuar të ndikimit” të Rusisë në rajon. Sot, kjo strategji ka kulmuar me “operacionin special ushtarak” në Ukrainë dhe përplasjen shumëvjeçare me Perëndimin për të ardhmen e saj.
Liderët perëndimorë menduan se frika se mos bëheshin objektivi i radhës i Rusisë do t’i shtynte vendet post-sovjetike—sidomos ato që ndajnë kufij me Rusinë—të mbështesnin Ukrainën. Në realitet, shumica e këtyre vendeve kanë shmangur hapur dënimin e agresionit rus dhe kanë mbajtur një qëndrim të kujdesshëm dhe neutral. Ato kanë shprehur shqetësim për luftën, por nuk kanë votuar pro Ukrainës në OKB, nuk kanë mbështetur sanksionet perëndimore dhe nuk e kanë interpretuar të kaluarën sovjetike si kolonializëm.
Përkundrazi, që prej nisjes së luftës, shumë nga këto shtete jo vetëm që nuk janë afruar me Perëndimin, por kanë thelluar lidhjet me Rusinë, madje kanë ndërtuar lidhje të reja me qendrën e tyre ish-imperiale. Disa rritje në tregti dhe investime ruse në Azinë Qendrore pasqyrojnë rrjete ekzistuese ekonomike dhe migrimi pune, por zhvillime të tjera—si zhvendosja e punonjësve rusë të teknologjisë në Kaukaz dhe ndihma e rajonit për të anashkaluar sanksionet—kanë qenë më të papritura.
Këto zhvillime nuk burojnë vetëm nga frika ndaj Rusisë, por pasqyrojnë përpjekjet e vazhdueshme të Putinit për të ndërtuar dhe ushqyer institucione rajonale formale dhe informale, rrjete dhe partneritete në hapësirën ish-sovjetike, shpesh si kundërpeshë ndaj NATO-s dhe BE-së. Këto nisma kanë rritur shkëmbimet e njerëzve, mallrave dhe ideve, duke krijuar mekanizma të rinj bashkëpunimi dhe i kanë dhënë Moskës mjete për të shmangur sanksionet.
Kjo tregon se izolimi i Rusisë apo shkëputja e vendeve post-sovjetike nga orbita e saj nuk do të jetë kurrë aq e thjeshtë sa e kishin parashikuar shumë vëzhgues perëndimorë. Rusia do të vazhdojë të kultivojë sferën e saj të ndikimit në rajon. Prandaj, Perëndimi duhet të ndërtojë qasje më të nuancuara ndaj këtyre vendeve, përtej ofertave të ngadalta dhe shpesh të pasigurta për integrim në strukturat euroatlantike.
