Katarina Zimmer/BBC

Katarina Zimmer vuri në provë uthullën si produkt pastrimi – dhe zbuloi përfitime të shumta, si për njerëzit ashtu edhe për mjedisin.

Pak muaj më parë, në apartamentin tim të ri në Berlin, kisha hyrë në luftë me tualetin tim. As pastruesit më të fortë dhe as fërkimi i vazhdueshëm nuk po arrinin të hiqnin shtresën e trashë të gëlqeres. E lodhur dhe e zhgënjyer, kërkova një zgjidhje në Google dhe ndesha një faqe që rekomandonte përdorimin e uthullës – diçka që banori i mëparshëm kishte lënë me bollëk. Hodha dy lugë uthull të koncentruar në tualet, prita gjysmë ore, dhe më pas e fërkova – gëlqerja u zhduk menjëherë.

Që atëherë, kam nisur ta përdor uthullën për gjithçka që lidhet me gëlqeren. Ka dalë më efikase sesa pastruesi im i zakonshëm për lavamanin, përfshirë edhe rubinetin, të cilin e mbështolla me një letër kuzhine të lagur me uthull. Uthulla gjithashtu funksionoi në mënyrë të shkëlqyer për çajnikun me gëlqere: hodha dy lugë brenda dhe e zjeva. Teksa gëlqerja po çlirohej, dëgjohej një tingull i kënaqshëm gurgullime.

Por, më lindën edhe disa pyetje: A vret vërtet uthulla bakteret? Dhe a është më e sigurt për shëndetin dhe për mjedisin krahasuar me pastruesit kimikë?

Blogjet dhe influencerët e qëndrueshmërisë e promovojnë uthullën si një alternativë të gjelbër dhe të sigurt ndaj pastruesve “toksikë”. Dhe kjo ka kuptim – uthulla është thjesht alkool i fermentuar dhe përdoret prej kohësh si konservues, për salca sallatash, por edhe si pastrues shtëpiak. Por doja fakte. Pasi fola me tre ekspertë, mësova se disa nga pretendimet janë të vërteta – por efekti i uthullës varet shumë nga mënyra si përdoret dhe çfarë po përpiqesh të pastrosh.

Inxhinieri kimik dhe profesor në pension në Universitetin e Pittsburgh-ut, Eric Beckman, më tha se përdorimi më i mirë i acidit acetik – përbërësi kryesor i uthullës – është pikërisht si zbardhues gëlqereje. Gëlqerja dhe ndryshku përmbajnë jone që shpërbëhen më lehtë në lëngje acide, si uthulla. Ai vetë e përdor për të pastruar pasqyrat. Ndërsa mikrobiologu Dirk Bockmühl nga Universiteti Rhine-Waal në Gjermani, preferon lëngun e limonit, që përmban acid citrik dhe ka një aromë më të këndshme.

Por uthulla nuk funksionon për çdo gjë. Beckman thotë se sapuni është më efektiv për yndyrnat dhe soda e bukës për yndyrnat e përpunuara. Ai gjithashtu kritikoi praktikën e përhapur të përzierjes së uthullës me sodë buke: “Ato e neutralizojnë njëra-tjetrën. I përdor të dyja, por kurrë bashkë.”

Edhe si dezinfektues, uthulla nuk është gjithmonë e besueshme. Në një studim të vitit 2020, Bockmühl dhe ekipi i tij testuan uthullën kundër disa bakterieve dhe viruseve. Vetëm në përqendrime 5% e lart, uthulla tregoi efekte të dukshme antibakteriale. Dhe vetëm në 10% – me pak acid citrik shtesë – mundi të vrasë disa baktere të zakonshme, përfshirë E. coli dhe Staphylococcus aureus, por jo bakterin e rrezikshëm MRSA. Disa mikrobe dhe viruse – si norovirusi – mund të jenë rezistentë ndaj saj.

Për më tepër, përqendrimet e larta të acidit acetik mund të jenë irrituese për lëkurën dhe të dëmshme për sytë. Uthulla gjithashtu dëmton sipërfaqet prej guri natyral dhe metale si bakri dhe bronzi. Mund të dëmtojë pjesët prej gome në lavatriçe apo lavastovilje, si dhe të heqë shtresat mbrojtëse në pllakëzat e dyshemesë. Por është e sigurt për sipërfaqe xhami, qeramike dhe çelik inox.

Problemi me produktet shtëpiake të pastrimit, thotë Bockmühl, është se ato nuk kanë udhëzime të sakta dhe mund të shpien në përdorim të gabuar. “Shumë këshilla në internet janë absurde”, thotë ai.

Për të kuptuar më mirë rrezikun shëndetësor, bisedova me Nicola Carslaw, profesore e kimisë së ajrit të brendshëm në Universitetin e York-ut në Britani. Sipas saj, shumë produkte pastrimi – përfshirë edhe ato “natyrale” – çlirojnë komponime të paqëndrueshme kimike që reagojnë me ozonin në ajër dhe formojnë grimca të dëmshme për mushkëritë dhe zemrën.

Ajo vëren se uthulla nuk krijon këtë problem, sepse përbëhet vetëm nga ujë dhe acid acetik, dhe zakonisht nuk aplikohet me spërkatje – mënyrë që çliron më shumë substanca të dëmshme në ajër. Megjithatë, ajo këshillon që gjithmonë të përdoren doreza, të ajroset ambienti dhe të shmanget pastrimi i tepërt, me çdo produkt.

Po nga pikëpamja mjedisore? Beckman thotë se është e vështirë të krahasosh përfundimisht, pasi kompanitë nuk ofrojnë të dhëna të plota mbi zinxhirin e prodhimit të produkteve të tyre. Por për uthullën natyrale, procesi i prodhimit është i thjeshtë dhe i qëndrueshëm: fermentimi i sheqerit në alkool dhe pastaj në acid acetik. Burimi i sheqerit – qoftë rrush, mollë apo oriz – është zakonisht i ripërtëritshëm. Por kujdes me uthullat sintetike, që vijnë nga nafta dhe gazi natyror.

Në fund të jetës së saj, uthulla është po aq e padëmshme: zbërthehet lehtë dhe nuk lë pas substanca toksike, ndryshe nga disa përbërës të sapunëve që vazhdojnë të vrasin organizma në mjedis.

“Uthulla ia del në çdo shkallë qëndrueshmërie sepse është e thjeshtë dhe e biodegradueshme,” përfundon Beckman.

Pas gjithë këtyre zbulimeve, ndihesha edhe më mirë për përdorimin e uthullës. Nuk do t’i besoj për të vrarë mikrobe, por për heqjen e gëlqeres dhe ndryshkut – absolutisht po. Mund të duroj edhe aromën, meqë di që po përdor një produkt të qëndrueshëm dhe më të sigurt për shëndetin.