Misioni i Vëzhgimit të Zgjedhjeve i OSBE/ODIHR ka publikuar gjetjet paraprake mbi procesin zgjedhor të 2025 në Shqipëri, duke theksuar sfida serioze që rrezikojnë integritetin e zgjedhjeve dhe përmbushjen e standardeve ndërkombëtare. Raporti evidenton problematika në disa nivele:

1. Polarizim ekstrem politik dhe mungesë besimi midis partive

Mjedisi politik para zgjedhjeve karakterizohet nga një polarizim i thellë dhe mungesë besimi reciprok midis dy partive kryesore. Kjo situatë dëmton seriozisht besueshmërinë e procesit zgjedhor dhe krijon një atmosferë tensioni të vazhdueshëm.

2. Ndryshime të pjesshme në kuadrin ligjor, mungesë reforme të plotë

Megjithëse janë bërë disa ndryshime ligjore, si mundësimi i votimit nga jashtë dhe ndalimi i kandidimit të një lideri partie në disa qarqe, një rishikim i plotë dhe gjithëpërfshirës i kuadrit ligjor mungon. Shumë nga rekomandimet e ODIHR-it të mëparshëm mbeten ende të pazbatuara.

3. Presion mbi administratën publike dhe keqpërdorim i burimeve shtetërore

Ka shqetësime për presione ndaj nëpunësve civilë, përdorim të pasurive publike në fushatë dhe ndikim të padrejtë ndaj votuesve. KQZ ka marrë shumë ankesa dhe ka monitoruar aktivisht shkeljet, përfshirë aktivitetet e institucioneve publike online.

4. Përfaqësim i pamjaftueshëm i grave dhe minoriteteve në politikë

Përkundër përfaqësimit të barabartë gjinor në qeveri, gratë përbëjnë vetëm 36% të parlamentit dhe një përqindje të ulët të administratës zgjedhore. Partitë e minoriteteve ndihen të diskriminuara nga sistemi aktual zgjedhor, që favorizon partitë e mëdha.

5. Pavarësia dhe pluralizmi i medias të rrezikuar

Pronësia e mediave është shumë e përqendruar dhe e varur nga tenderët publikë, duke ndikuar në pavarësinë editoriale. Ligji u jep partive më të mëdha avantazhe të padrejta në mbulimin mediatik, duke cenuar balancën në informimin publik.

6. Mungesë transparence në financimin e fushatës

Nuk janë adresuar rekomandimet për raportim të ndërmjetëm, kontroll të financimit të palëve të treta dhe zgjerim të fondeve publike për kandidatët e pavarur. Ka shqetësime për shpenzime të paligjshme dhe mungesë kontrolli efektiv nga autoritetet.

7. Probleme strukturore në zgjidhjen e ankesave zgjedhore

Afatet shumë të shkurtra për apelime dhe kompleksiteti procedurial rrezikojnë të kufizojnë të drejtën për mbrojtje efektive të subjekteve zgjedhore. Gjithashtu, ka shqetësime për pavarësinë dhe kapacitetin e Komisionit të Ankesave dhe Sanksioneve dhe Kolegjit Zgjedhor.

8. Dobësim i kapaciteteve të vëzhgimit qytetar

Organizatat e shoqërisë civile janë përballur me mungesë të madhe fondesh, gjë që i ka detyruar të reduktojnë numrin e vëzhguesve, duke rrezikuar kështu një monitorim të plotë të zgjedhjeve në të gjithë vendin.

9. Diskriminim socio-ekonomik ndaj komuniteteve romë dhe egjiptian

Komunitetet romë dhe egjiptian, përveç sfidave të përbashkëta me popullsinë e gjerë, përballen edhe me diskriminim të rëndë socio-ekonomik, duke përfshirë mungesën e aksesit në arsim, punësim dhe shërbime publike.

Përfundimi i OSBE/ODIHR: Pavarësisht disa hapave pozitivë, procesi zgjedhor në Shqipëri vazhdon të përballet me probleme serioze që kërkojnë vëmendje urgjente për të garantuar zgjedhje të lira, të ndershme dhe gjithëpërfshirëse.