Që nga inaugurimi i presidentit amerikan Donald Trump në janar, bota është magjepsur nga perspektiva e një armëpushimi në Ukrainë. Është e lehtë të kuptohet pse. Zgjedhja e një presidenti amerikan që donte të sillej si ndërmjetës në çështjen e Ukrainës, dhe jo si përkrahës i saj, u pa si një mundësi për të ndryshuar status quo-në dhe për të ndalur gjakderdhjen.
Por diplomacia efektive në kohë lufte kërkon përdorimin e saktë të presionit—shkopinj dhe karota—mbi palët e duhura, dhe brenda një afati kohor të caktuar. Trump solli në tryezë vetëm elementin e fundit duke premtuar një zgjidhje të shpejtë, dhe kur kjo dështoi, kërcënoi pa sukses se do të tërhiqej nga negociatat. Por ai dështoi sa i përket shpërblimeve dhe ndëshkimeve: i përdori të gjithë shkopinjtë ndaj vendit të sulmuar, ndërsa i rezervoi të gjitha karotat për agresorin. Ai sulmoi Ukrainën, duke e fajësuar për luftën, dhe në një moment pezulloi ndihmën ushtarake për të. Ndërkohë, lavdëroi presidentin rus Vladimir Putin.
Si rezultat, bota nuk është më afër negociatave domethënëse sot sesa ishte kur Trump fitoi zgjedhjet presidenciale në nëntor. Vendet kanë parë e dëgjuar shumë—mesazhet pro-Trump të Moskës, përqafimin e negociatave nga Kievi, afrimin e Europës me Amerikën dhe të gjithë diplomacinë pendël. Por këto ishin më shumë përpjekje për të lëvduar presidentin amerikan sesa ura drejt paqes: qëllimi ishte të tërhiqej Trump nga njëra palë dhe të mos rrëshqiste drejt tjetrës.
Megjithatë, përpjekja e Trump ishte e dënuar që në fillim. Realiteti i ashpër është se as Rusia dhe as Ukraina nuk kanë ndonjë nxitje të fortë për të ndalur luftën. Moska ka ngritur një ekonomi lufte që e lejon të vazhdojë luftimet—dhe e bën të vështirë të ndalojë. Ukraina nuk është e gatshme të bëjë kompromise për sovranitetin e saj dhe ushtria e saj mbetet mjaftueshëm e fortë për të vazhduar mbrojtjen. Si rrjedhojë, për momentin, një armëpushim në Ukrainë është i pamundur.
PA LETËR FITUESE
Miqtë e Ukrainës në Perëndim janë prej kohësh të ndarë në vlerësimin e tyre për qëllimet e Rusisë. Sipas disa prej tyre, Putini ndjek një axhendë të kufizuar dhe do të kënaqej me disa përfitime të kufizuara. Sipas kësaj logjike, Kremlini mund të ishte i gatshëm të pranonte një marrëveshje që e njeh zyrtarisht aneksimin e territoreve të pushtuara dhe që garanton se Ukraina nuk do të anëtarësohet kurrë në NATO.
Të tjerë e kundërshtojnë me forcë këtë ide. Sipas tyre, qetësimi i Putinit vetëm do ta inkurajonte atë. Presidenti rus kërkon gjithë Ukrainën, pasi vetë ekzistenca e shtetit ukrainas bie ndesh me vizionin e tij për historinë. Ky grup përforcon qëndrimin e tij duke cituar traktatin para lufte të Putinit, “Mbi unitetin historik të rusëve dhe ukrainasve”, ku ai argumenton se ukrainasit nuk janë një komb më vete, por rusë të humbur që duhet të rikthehen nën sundimin e Moskës. Edhe në deklaratat e tij për paqe, Putini ka theksuar vazhdimisht se çdo marrëveshje duhet të adresojë “shkaqet rrënjësore të konfliktit”—domethënë, të fshijë sovranitetin ukrainas.
Disa politikanë perëndimorë e kuptojnë këtë, por argumentojnë se sa më gjatë të zgjasë lufta, aq më e dobët do të bëhet pozita e Ukrainës dhe aq më e mundshme do të jetë që ajo të detyrohet të dorëzojë territor. Më mirë, pra, një marrëveshje e keqe tani sesa një më e keqe më vonë. Edhe vetë Trump duket se ndan këtë pikëpamje. “Nuk i ke kartat në dorë,” i tha ai presidentit ukrainas Volodymyr Zelensky në shkurt.
Por Kievi beson se ka kohë për të forcuar pozitat e tij.
Kjo mënyrë të menduari mund të tingëllojë racionale. Por ajo keqlexon pozicionin e Ukrainës. Kievi sigurisht që mund të kishte kartë më të mirë, por nuk është aq i dëshpëruar sa të dorëzohet tani. Ukraina po llogarit te Europa për ta mbrojtur nga ndryshimet dramatike që mund të sjellë mungesa e mbështetjes ushtarake amerikane. Ukraina e di gjithashtu se situata në vijën e frontit nuk është aq e zymtë sa mendohet. Në dhjetor 2023, Rusia kontrollonte rreth 108,000 km² të territorit ukrainas. Në dhjetor 2024, kjo shifër ishte rritur pak, në rreth 113,000 km². Në fund të majit 2025, Rusia kontrollon përafërsisht po të njëjtën sipërfaqe.
Analistët që ndjekin nga afër lajmet kanë parë raportime për fshatra të rënë një nga një. Por në një pamje më të gjerë, Rusia ka fituar vetëm 1,650 km² nga 603,550 km² që ka Ukraina, gjatë 16 muajve të fundit. Me fjalë të tjera, Moska ka kaluar nga pushtimi i rreth 18 përqind të territorit në fund të 2023 në rreth 19 përqind sot. Kështu që Kievi beson se ka ende kohë për të forcuar pozitat, diplomatikisht dhe ushtarakisht.
Sigurisht që ka faktorë që mund ta ndryshojnë këtë llogaritje—përfshirë një ndryshim të besueshëm nga Moska drejt objektivave më të kufizuara. Kievi mund të ndryshojë qëndrim nëse Europa dështon të dorëzojë armë për të kompensuar mungesën e ndihmës amerikane dhe nëse mbrojtja ajrore e Ukrainës bie pa raketat amerikane PAC-3. (Këto raketa janë ndoshta arma më e fortë e presionit të Trump.) Ukraina mund të nisë të mendojë për lëshime nëse infrastruktura e saj civile goditet rëndë. Putin e di këtë, prandaj ka shtuar ndjeshëm sulmet me dronë dhe raketa.
Por aktualisht, mbrojtja ajrore e Ukrainës po funksionon. Europa po njofton ndihma të reja ushtarake dhe po investon më shumë në industrinë e saj të mbrojtjes. Ndërkohë që ushtria ruse nuk po arrin përparime të mëdha, Putini nuk ka dhënë asnjë shenjë se po heq dorë nga qëllimet e tij absolutiste. Prandaj, është e pamundur për Trump—ose cilindo tjetër—ta detyrojë Ukrainën të pranojë një marrëveshje të pafavorshme që ajo vetë nuk beson se Rusia do ta respektojë.
FRONTI I DYTË
Dështimet e Trump në Ukrainë nuk do të thotë se politika e tij ndaj Rusisë nuk do të ketë pasoja për sigurinë. Përkundrazi, përqafimi i Moskës nga ana e presidentit amerikan dhe largimi i tij nga Europa po e shtyn kontinentin të bëhet më i pavarur dhe po e lë më të ekspozuar. Shtetet europiane po punojnë për të zhvilluar ushtri më të fuqishme dhe industri më të fortë të mbrojtjes, por jo aq shpejt sa të përmbushin nevojat e tyre ose të Ukrainës. Trump ka thënë se nuk do ta tërheqë SHBA-në nga NATO. Por duke parë armiqësinë e tij të hapur ndaj Europës dhe historinë e tij të tërheqjes nga luftërat, është e vështirë të imagjinohet se ushtarët amerikanë do të luftojnë për Europën.
Kjo kombinim faktorësh e bën tërheqës për Putinin të sulmojë një aleat të NATO-s në Europë. Ndryshe nga Ukraina, qëllimi i tij fillestar nuk do të ishte nënshtrimi i vendit, por ekspozimi i dobësisë së Europës dhe i falsitetit të angazhimit të NATO-s për mbrojtjen kolektive. Vitet në vijim mund të jenë shansi më i mirë i tij për të kapur një pjesë të territorit të NATO-s para se Europa të mbushë boshllëqet e saj dhe para se Trump të zëvendësohet me një president amerikan që kujdeset për kontinentin.
Moska është e aftë të hapë një front të ri duke luftuar ende në Ukrainë. Ajo ka zhvilluar një grumbullim ushtarak përgjatë kufijve me Finlandën dhe Norvegjinë, që i ngjan atij të pranverës 2021 përpara sulmit ndaj Ukrainës. Është bërë gjithnjë e më agresive në Detin Baltik. Kohët e fundit ka njoftuar stërvitje të mëdha me Bjellorusinë.
Putini ka treguar se është i gatshëm t’i bëjë popullit të tij të durojë vështirësi në shkallë të paimagjinueshme për shumicën e vendeve, për të arritur objektivat e tij ushtarake. Ai ka marrëdhënie të ngushta me Kinën, ndërkohë që kampi i Ukrainës është i përçarë për qëllimet e vërteta të Rusisë. Dhe ai po drejton një ekonomi lufte. Putini, pra, mund të jetë duke u përgatitur të zhvillojë luftëra të njëkohshme në shkallë të ndryshme.
Për Ukrainën, armëpushimi në fund të tunelit është drita e një treni që po vjen me shpejtësi.
Europa ka vendosur një sërë sanksionesh ndaj Moskës, të cilat kanë vlerë politike dhe financiare, për të frenuar agresionin rus. Por, pavarësisht se BE-ja mund të jetë e kënaqur me çdo sanksion të ri, ajo nuk mund ta shkatërrojë makinën ruse të luftës e vetme. Është inkurajuese që blloku po rrit përpjekjet për të goditur flotën hije të cisternave që Rusia përdor për të shmangur sanksionet, por kjo nuk do të mjaftojë për të ulur çmimet e naftës ruse në nivele që do të kishin ndikim real.
Putini mund të fillojë të ndryshojë mendje për luftën vetëm nëse sheh një rënie të qëndrueshme të çmimit të naftës, që do t’i hiqte burimet financiare ekonomisë së luftës. Por për ta arritur këtë, kërkohet përfshirja aktive e SHBA-së, e cila ka ndikim në tregun global. Uashingtoni duhet të vendosë sanksione më të ashpra ndaj industrisë së naftës ruse dhe të bindë Arabinë Saudite, një nga furnizuesit më të mëdhenj në botë, dhe Indinë, një nga konsumatorët kryesorë të naftës ruse, të bashkohen me këtë përpjekje. Një koalicion i tillë më pas duhet të bindë edhe Kinën të mos ndërhyjë, pjesërisht duke e siguruar se qëllimi nuk është shkatërrimi i Rusisë, por fundi i luftës. Arabia Saudite është ndoshta në pozicionin më të mirë për ta bërë këtë, për shkak të marrëdhënieve të saj të ngushta me SHBA-në dhe Kinën.
Por këto hapa janë shumë pak të mundshëm. Trump ka ashpërsuar retorikën ndaj Putinit, por nuk ka dhënë asnjë shenjë se është gati të ndërmarrë veprime të forta kundër tij. India dhe Arabia Saudite, ndërkohë, nuk kanë asnjë dëshirë për të vepruar kundër Kremlinit në këtë shkallë. Kjo do të thotë qartë se Putini do të vazhdojë të fitojë mjaftueshëm nga tregtia e naftës për të financuar përpjekjen e tij ushtarake—dhe ndoshta jo vetëm në Ukrainë.
Epoka e paqes në Europë, pra, duket se ka marrë fund. Lufta në Ukrainë ka më shumë gjasa të vazhdojë sesa të përfundojë. Putini nuk ka arsye të ndalet dhe Zelensky nuk ka arsye të dorëzohet: presidenti ukrainas beson se dorëzimi i një pjese të Ukrainës tani do të çonte në humbjen e gjithë vendit më vonë. Për të, në këto rrethana, armëpushimi në fund të tunelit është drita e një treni që po vjen përballë. Vetëm vdekja është e paracaktuar. Trump dhe të tjerët kanë ende mundësi të ndryshojnë qëndrimin dhe taktikat e tyre. Por më e mira që europianët mund të bëjnë tani është të përshpejtojnë përpjekjet për të armatosur Kievin—dhe veten.
