Në një kohë kur birësimet ndërkombëtare dhe vendase kanë rënë në mënyrë dramatike, kërkesa për surrogaci është në rritje në mbarë botën. Megjithatë, praktika po përballet me kundërshtime gjithnjë e më të forta nga konservatorët fetarë dhe disa feministë, shkruan The Economist.
Kur londinezi Shakir Muhamed dhe partneri i tij kërkuan të adoptonin një fëmijë, procesi i gjatë dhe burokratik i detyroi të zgjidhnin një rrugë tjetër: surrogacinë. Vitin e kaluar, djali i tyre Nico lindi nga një grua në SHBA, e cila për një tarifë pranoi të mbante fëmijën e tyre dhe vijon të mbajë kontakt me ta.
Historia e tyre ilustron një realitet të ri: çdo vit ndodhin rreth 30,000 lindje nga surrogacia në mbarë botën. Megjithatë, në vend që të festohet si akt human, surrogacia po demonizohet. Italia ka ndërmarrë masa ekstreme, duke e shpallur surrogacinë një “krim të përbotshëm”, ndërsa Spanja ka ndaluar edhe njohjen e surrogacisë të kryer jashtë vendit. Ligje të tilla rrezikojnë të lënë prindërit pa fëmijë dhe foshnjat pa shtetësi.
Rënia e Birësimeve
Në të kaluarën, çiftet që nuk mund të kishin fëmijë ktheheshin nga birësimi. Por oferta ka rënë: në SHBA, në vitin 2006 kishte një milion prindër të mundshëm dhe vetëm 51,000 fëmijë të disponueshëm për birësim. Ndërkohë, skandalet e trafikut të fëmijëve bënë që shumë vende të vendosnin ndalime të rrepta, duke çuar në rënie të birësimeve ndërkufitare në vetëm 3,700 raste në vitin 2022.
Në vende si Britania, rregulla gjithnjë e më të ashpra – si kërkesa që çdo fëmijë të ketë një dhomë më vete – kanë bërë që procesi të zvarritet për vite, duke rritur traumat për fëmijët dhe hezitimin për prindër të mundshëm si Muhamedi dhe partneri i tij.
Një Treg në Rritje
Në të kundërt, surrogacia po lulëzon. Në Britani, lindjet nga surrogacia u katërfishuan në një dekadë. Në SHBA, ku është e lejuar edhe surrogacia komerciale, një e treta e shtatzënive surrogate janë për prindër të huaj, kryesisht nga vende ku praktika është e ndaluar, si Franca dhe Kina.
Tregu global i surrogacisë kapte më shumë se 14 miliardë dollarë në vitin 2022 dhe pritet të arrijë 129 miliardë deri në vitin 2032.
Debati Ligjor dhe Moral
Por rritja e shpejtë sjell rreziqe të njohura: mungesë rregullash, abuzime, trafikim. Kritikët theksojnë rreziqet për nënat surrogate dhe fëmijët: më shumë ndërlikime gjatë shtatzënisë, lindje të parakohshme dhe cenim i të drejtave themelore.
Nga ana tjetër, studimet e fundit, si ai i botuar në BMJ në 2024, tregojnë se shumica e nënave surrogate, veçanërisht në vende me rregullore të forta si SHBA, përjetojnë eksperienca pozitive dhe shpërblyese.
Rreziqet e Ndalesave të Rrepta
Ekspertët paralajmërojnë se ndalesat e plota, si ato në Itali e Spanjë, nuk e eliminojnë surrogacinë – vetëm e shtyjnë atë drejt tregjeve të paligjshme dhe më abuzive.
Në Kolumbi, Meksikë dhe Nigeri, kërkesa e lartë po krijon industri të pakontrolluara, ku gratë, shpesh të dëshpëruara dhe të pambrojtura, shfrytëzohen pa mbrojtje ligjore.
Në klinika si ajo e Lagos në Nigeri, çiftet nga Amerika, Britania dhe Europa paguajnë për surrogaci, pa takuar kurrë nënat surrogate dhe me pak transparencë mbi të drejtat dhe pagesat.
A Ka Nevojë Bota për Një Traktat Ndërkombëtar?
Disa propozojnë modelin e Konventës së Hagës për birësimet: të krijohet një traktat ndërkombëtar që të legalizojë, rregullojë dhe mbrojë procesin e surrogacisë, për të kufizuar abuzimet dhe për të garantuar të drejtat e të gjithë të përfshirëve.
Por aktualisht, vendet janë shumë të ndara për ta bërë këtë realitet.
Një gjë është e sigurt: dëshira për të pasur fëmijë nuk do të ndalet. Ndërkohë që ligjet shtohen dhe ndalesat përhapen, kërkesa për surrogaci pritet vetëm të rritet – dhe me të edhe rreziqet që duhen adresuar me urgjencë.
