Shtimi i një gjymtyre robotike ‘ekstra’ të aftë për lëvizje, manipulim objektesh dhe transmetim prekjeje, të gjitha pa implante fikse: ky është qëllimi i arritur nga ekipi kërkimor i udhëhequr nga Domenico Prattichizzo i Universitetit të Sienës. Në Automatica.it 2025 në Perugia, ekipi prezantoi rezultatet më të fundit të projektit evropian Haria, i cili i lejoi një pacienti me një krah të paralizuar të mbushte ujë në një gotë, duke përdorur një krah artificial.

“Për pacientin, emrin e së cilit nuk mund ta zbulojmë në këtë kohë pasi studimi është ende duke u publikuar, ishte një emocion i papërshkrueshëm”, tha për ANSA-n, Maria Pozzi e Universitetit të Sienës, e cila i prezantoi rezultatet e Haria-s audiencës.

Ky moment historik u arrit nga një pacient në një spital spanjoll, i cili pësoi një goditje në tru që i shkaktoi humbje të plotë të kontrollit dhe ndjesisë në njërin krah. Falë pajisjes së zhvilluar nga Haria, ai arriti të kontrollonte me sukses krahun e tij të ri robotik disa ditë më parë.

“Sot, robotët përdoren gjithnjë e më shumë si asistentë për njerëzit me aftësi të kufizuara, por ata ende perceptohen si një lloj kujdestari, një mjet i jashtëm që kryen atë që kërkohet”, shtoi Pozzi. “Në vend të kësaj, qëllimi i punës sonë është t’u lejojmë njerëzve me aftësi të kufizuara të rifitojnë një ndjenjë autonomie, të paktën në disa detyra. Kjo është gjithashtu një çështje themelore për arsye psikologjike. Hapi i madh që duam të ndërmarrim është të sigurohemi që njerëzit t’i përjetojnë robotët si zgjatime të vetes.”

Bazuar në këtë koncept, studiuesit e Sienës planifikojnë të përdorin robotikën dhe inteligjencën artificiale për të zgjeruar aftësitë njerëzore përmes gjymtyrëve shtesë, një proces i njohur si fuqizim njeri-robotik. Hapi i parë është t’u lejohet pacientëve që kanë pësuar goditje në tru ose aksidente të kontrollojnë një krah robotik. Kjo është ajo që është arritur me Haria, një projekt evropian që përfshin Institutin Italian të Teknologjisë, i cili tani i ka mundësuar një pacienti në një spital spanjoll të kontrollojë një robot, duke përdorur lëvizjen e mbetur të krahut të tij të paralizuar. Një seri sensorësh celularë mund të kapin sinjale nga krahu i paralizuar dhe gjithashtu të transmetojnë ndjenjën e prekjes nga sensorët e pozicionuar në robot.

Një zgjidhje e thjeshtë, pa implante kirurgjikale, i lejoi personit të hidhte vetes një pije. Ky është një hap i rëndësishëm që është pjesë e një vizioni afatgjatë që synon t’i ofrojë njerëzimit në tërësi aftësi të reja, domethënë, hapjen e mundësive të reja për rritje përmes kontrollit të gjymtyrëve shtesë të veshshme.

“Njerëzit zotërojnë forma të ndryshme inteligjence, njëra prej të cilave është inteligjenca sensorimotorike, aftësia për të manipuluar objektet me saktësi të madhe. Kjo është ndoshta edhe karakteristika kryesore që ka mundësuar progresin më të madh për speciet tona”, shpjegoi Prattichizzo.

Këto mjete mund të hapin një botë të imagjinuar në fanta-shkencë, me njerëz të ‘shtuar’ të aftë për të ofruar aftësi të reja për inteligjencën tonë sensorimotorike. “Në një botë gjithnjë e më të dixhitalizuar dhe me robotë që punojnë përkrah nesh në të ardhmen”, përfundoi ai, “kjo formë bashkëveprimi do të jetë rruga për të siguruar një të ardhme më të mirë për njerëzimin”.