Aftësi të reja radarike mund të ndihmojnë në zgjidhjen e një problemi që e ka ndjekur vendin prej dekadash.

Në dhjetor 2023, vura re diçka të çuditshme në imazhet satelitore të aeroportit ndërkombëtar Pyongyang Sunan në Korenë e Veriut: një avion i vjetër transportues sovjetik po modifikohej me mbajtëse strukturore mbi krahët.

Vlerësova se këto mbajtëse mund të shërbenin për instalimin e një radari, duke e kthyer avionin në një sistem ajror paralajmërimi të hershëm, i aftë për të zbuluar raketa dhe avionë armikë nga qindra kilometra larg. Kjo u konfirmua më 27 mars, kur lideri verikorean Kim Jong Un vizitoi pjesën e brendshme të avionit, duke i dhënë publikut pamjen e parë të këtij sistemi të përfunduar.

Këto aftësi vëzhgimi do t’i ndihmojnë forcat koreano-veriore të monitorojnë lëvizjet ushtarake të Koresë së Jugut dhe Shteteve të Bashkuara. Në rast sulmi, ky avion mund të zbulojë raketat lundruese përpara se të hyjnë në hapësirën ajrore të vendit.

Por ndoshta edhe më e rëndësishme është se ky avion mund ta ndihmojë Korenë e Veriut të zgjidhë më në fund një problem teknologjik që e ka ndjekur për dekada: zhvillimin me sukses të koka luftëtarake për raketat balistike ndërkontinentale (ICBM) që janë në gjendje të ri-hyjnë në atmosferë.

Pse radarët ajrorë janë thelbësorë

Radarët ajrorë, të zhvilluar që në vitet 1950, janë një standard për ushtritë e avancuara sepse ofrojnë dy avantazhe kryesore:

1. Zbulim i hershëm në lartësi të mëdha: Radarët ajrorë mund të fluturojnë lart, duke pikasur objektiva që radarët tokësorë nuk i shohin për shkak të lakimit të Tokës – sidomos raketat lundruese që fluturojnë ulët. Për një vend si Koreja e Veriut me terren malor, kjo është thelbësore pasi radarët tokësorë nuk mund të shohin përtej një lugine.
2. Komunikim në kohë reale me avionë të tjerë: Radarët ajrorë mund të pajisen me teknologji të avancuar komunikimi që u japin avionëve të tjerë – si bombarduesit taktikë – informacion të menjëhershëm për objektivat.

Kufizimet e sistemit

Megjithatë, Koreja e Veriut ka shumë pak avionë transportues që mund të modifikohen për këtë qëllim. Deri më tani, vetëm një avion është përshtatur. Dhe pasi nuk mund të qëndrojë gjithmonë në ajër, përdorimi i tij do të jetë i kufizuar në kohë tensioni ose gjatë stërvitjeve ushtarake të SHBA dhe Koresë së Jugut.

Është e paqartë nëse mungesa e radarëve ajrorë në të kaluarën ka qenë për shkak të mungesës së interesit apo pamundësisë teknologjike. Mund të jetë që Kim më parë e gjykonte këtë teknologji si të padobishme përballë epërsisë ajrore të SHBA-së dhe Koresë së Jugut, por tani ka ndryshuar mendim. Po ashtu, ndihma e mundshme nga Rusia – për të cilën ka shenja të qarta në armë të tjera – mund të ketë ndihmuar në tejkalimin e pengesave teknologjike dhe prodhuese.

Një hap më afër raketave vdekjeprurëse

Radarët ajrorë mund të ndihmojnë në zhvillimin e kokave të reja për raketat ICBM. Koreja e Veriut ka provuar prej dekadash të ndërtojë ICBM – që nga vitet ’90 me teknologji sovjetike – dhe tashmë ka disa me rreze të gjatë të konfirmuar. Por ende nuk ka demonstruar me siguri aftësinë për t’i kthyer këto raketa në armë bërthamore efektive përmes kapakëve që i mbrojnë nga nxehtësia e ri-hyrjes në atmosferë.

Nga 14 testet e ICBM që ka kryer, asnjëri nuk ka dëshmuar qartë se Koreja e Veriut ka ndërtuar një kapsulë ri-hyrjeje të qëndrueshme. Një problem madhor është vetë gjeografia e vendit: për shkak të përmasave të vogla dhe ndalimit të fluturimeve mbi Japoni, shumica e raketave janë testuar në distanca shumë më të shkurtra se sa rrezja reale, me kënde shumë më të pjerrëta. Kjo i ekspozon kokat bërthamore ndaj temperaturave më të larta dhe rrit rrezikun e dështimit.

Për më tepër, Koreja e Veriut ka pak kapacitet për të ndjekur trajektoren e raketave pasi ato bien nën një lartësi prej 140 km, pra përpara se të hyjnë në atmosferë. Prandaj, ndoshta nuk e kupton kur dhe pse po dështojnë kokat e saj bërthamore.

Një radar ajror që qëndron në Detin e Japonisë mund të ndjekë me më shumë saktësi rrugën e këtyre raketave, të mbledhë të dhëna mbi qëndrueshmërinë dhe saktësinë e tyre, dhe të ndihmojë në përmirësimin e teknologjisë – edhe nëse nuk jep zgjidhje të plotë.

Ndihmë edhe për raketat lundruese

Edhe raketat lundruese përballen me sfida për shkak të terrenit të Koresë. Veriu ka nisur të testojë raketat e reja të serisë Hwasal (konvencionale) dhe Pulhwasal (bërthamore), por për të qenë efektive, ato duhet të udhëhiqen nga teknologji shumë të ndërlikuara si radarët që shikojnë poshtë dhe kamera që krahasojnë peizazhin me harta të ruajtura në sistem.

Për të testuar këto raketa, është e domosdoshme një vëzhgim ajror. SHBA ka përmirësuar suksesin e raketave të saj Tomahawk nga 50% në vitet ’90 në mbi 90% sot. Por Koreja e Veriut është ende në fillimet e saj, dhe pa të dhëna të detajuara testimi, nuk mund të shpresojë për saktësi të ngjashme.

Një radar ajror mund të ndihmojë në ndjekjen e raketave gjatë fluturimit, njësoj si avioni special rus Il-76LL “SKIP” që përdor të njëjtin model si ai koreano-verior.

Radarët ajrorë mund t’i ofrojnë Koresë së Veriut diçka që nuk mund ta arrijë vetëm me radarë tokësorë – si për mbrojtje operative nga sulme, ashtu edhe për përmirësimin e teknologjisë raketore. Nuk janë një “plumb magjik” që do t’i zgjidhë të gjitha problemet, por janë një hap i rëndësishëm për të kuptuar më mirë pse dështojnë sistemet ekzistuese dhe si të përmirësohen – duke e çuar Phenianin një hap më afër zotërimit të armës më të rrezikshme në botë.