Ekonomia shqiptare vijon të përballet me sfida të ndërlidhura ngushtë me kapitalin njerëzor, sipas një raporti të fundit të Bankës Botërore të titulluar “Varfëria dhe Barazia”. Ky raport nënvizon se Shqipëria zotëron një potencial të pashfrytëzuar të kapitalit human, i cili mund të luajë një rol vendimtar në rritjen ekonomike dhe përmirësimin e mirëqenies shoqërore.
Sipas raportit, vendi përballet me pengesa të tilla si emigrimi, inaktiviteti ekonomik dhe nënshfrytëzimi i grupeve ekzistuese të talenteve. Banka sugjeron se përmirësimi i kushteve të tregut të punës dhe krijimi i vendeve cilësore të punës për individët e arsimuar mund të sjellë përfitime të menjëhershme ekonomike dhe një kthim më të lartë të investimeve publike në arsim.
Pjesëmarrja më e gjerë e grave në ekonomi është një tjetër pikë kyçe që raporti e thekson. Sipas vlerësimeve, mbyllja e hendekut gjinor në punësim mund të rrisë Prodhimin e Brendshëm Bruto për frymë me 12% në afat të gjatë. Investimi në arsim dhe punësim për gratë shihet si një rrugë jetike drejt zhdukjes së varfërisë dhe arritjes së statusit të një vendi me të ardhura të larta.
Rënia e varfërisë dhe sfidat strukturore
Raporti përmbledh gjithashtu një trajektore inkurajuese për varfërinë në vend. Mes viteve 2016 dhe 2019, rritja ekonomike e fuqishme uli nivelin e varfërisë nga 41.6% në 32.2%. Megjithatë, kriza e dyfishtë e tërmetit të nëntorit 2019 dhe pandemisë COVID-19 e rriti varfërinë në 33.1% në vitin 2020. Sërish, deri në vitin 2023 ajo ra në 22.5%, ndërsa për vitin 2025 parashikohet të arrijë në 19.8%.
Megjithatë, pabarazia mbetet problematike. Indeksi Gini i të ardhurave të ekuivalentuara arriti në 36 në vitin 2018, një nga më të lartët në rajon. Nga ana tjetër, “Hendeku i Mirëqenies” për Shqipërinë ishte 3.9 në vitin 2018 – që do të thotë se të ardhurat aktuale duhen katërfishuar për të arritur një standard të mirëqenies prej 25 dollarësh në ditë për person.
Pavarësisht përmirësimeve në tregun e punës, sfidat vazhdojnë. Norma e punësimit për vitin 2024 ishte 68.6%, por papunësia e të rinjve mbetet e lartë në 18.9%. Gratë, veçanërisht, përballen me rënie të lehtë të punësimit, duke treguar se nevojitet më shumë përfshirje e qëndrueshme në ekonomi. Ndërkohë, pagat janë rritur me afro 10%, një tregues i rimëkëmbjes së përgjithshme ekonomike.
Përfundim: një thirrje për reforma të thella
Raporti i Bankës Botërore i bën thirrje autoriteteve shqiptare të përqendrohen te reformat në tregun e punës dhe politikat arsimore për të çliruar potencialin e kapitalit njerëzor, veçanërisht të grave dhe të rinjve. Rritja gjithëpërfshirëse dhe barazia sociale nuk mund të arrihen pa adresuar këto boshllëqe strukturore që përmbajnë zhvillimin.
