Pyetje nga lexuesi:
Jam milioner në letër, por zakonisht blej ushqime me ulje në fund të ditës, ato me pulla të verdha. Miqtë më quajnë dorështrënguar dhe nuk kuptojnë pse nuk dua të jetoj më luksozisht. A ka diçka që nuk shkon me mua?

V.W., nëpërmjet email-it

Përgjigjja e Vicky Reynal, psikoterapiste për çështje parash:
Kur vjen puna tek prioritetet në shpenzime, nuk ka të drejtë apo të gabuar. Për sa kohë jetoni brenda mundësive tuaja, atëherë mënyra si vendosni të kurseni apo shpenzoni duhet të pasqyrojë vlerat tuaja — qofshin këto ushqime organike, teknologji të reja apo rritja e kursimeve.

Nëse preferoni të bëni pazar në supermarkete të lira si Aldi dhe kërkoni produkte me ulje, kjo mund të tregojë se vlerësoni kontrollin financiar apo nuk ju pëlqen të paguani më shumë seç duhet — dhe kjo mund të jetë një forcë. Por nëse herë pas here e vini në dyshim këtë sjellje, ia vlen të pyesni veten: çfarë e nxit këtë zgjedhje?

A është kjo kursim vetëm për ushqimin, apo përfshin edhe rroba, udhëtime, hobi apo restorante? Nëse është vetëm tek ushqimi, pyesni veten: është kjo një zgjedhje e vetëdijshme, apo ndoshta ushqimi ka ndonjë kuptim simbolik për ju?

Shumë njerëz që kanë kaluar varfëri në fëmijëri ruajnë kujtime të forta për prindërit që linin ushqime në arka sepse nuk kishin para mjaftueshëm. Këto kujtime mund të ndikojnë ende në sjelljen tuaj sot – ndoshta ju fusin në “modalitet varfërie” sa herë që hyni në supermarket, apo ndiheni fajtorë nëse shpenzoni më shumë për ushqim.

Mund të mos ndjeni asnjë problem të shpenzoni për një orë apo divan të shtrenjtë – sepse ato nuk prekin të njëjtat plagë psikologjike që sjell ushqimi.

Pyesni veten:

• Mos ndoshta keni prindër që krenoheshin me thjeshtësinë?
• Apo ndoshta vini nga një e kaluar ku kontrolli i shpenzimeve ishte mënyrë për të mbijetuar?
• Apo ndoshta, thellë-thellë, ndiheni se nuk e meritoni të kënaqeni – ndaj ndjeni faj për çdo shpenzim “luksoz”?

Ka edhe njerëz që kanë një nevojë të fortë për kontroll – jo se janë dorështrënguar, por sepse kanë frikë se nëse nuk e ruajnë disiplinën, do bien në borxhe.

Nëse e ndjeni veten fitimtar kur gjeni një produkt me zbritje, kjo është ndjesi që ia vlen të analizohet. Ndiheni sikur keni tejkaluar sistemin? Apo ju jep ndjesinë e “bëra diçka të zgjuar”?

Në fund të fundit, kursimi nuk është gabim – sidomos nëse vjen nga arsyetim i shëndoshë dhe jo nga ankthi. Ndoshta, për ju, shpenzimi i tepërt nuk është “kënaqësi”, por diçka që dëmton të tjera vlera – si p.sh. siguria financiare.

Gjithashtu ka një aspekt social: nëse miqtë tuaj blejnë në Waitrose, për ta kjo mund të jetë simbol i suksesit – njësoj si një çantë firmato. Siç thotë komediani Michael McIntyre, disa klientë të Waitrose mezi presin ta përmendin që blejnë aty – thjesht për t’u ndjerë më të mirë se të tjerët. Ndonjëherë shpenzimet janë më shumë simbolikë sesa nevojë.

Pra, në vend që të shqetësoheni për atë që është “e drejtë apo e gabuar”, pyeteni veten:
Çfarë vlerësoni vërtet? A po kurseni për diçka tjetër më të rëndësishme?

Nëse ndonjëherë i keni zili zgjedhjet e shijshme të miqve që s’i gjeni në Aldi – atëherë pse të mos bëni një kombinim? Bëni pazar për bazat në supermarketin e lirë dhe blini herë pas here ndonjë produkt më të mirë në një dyqan delikatesash – thjesht sepse ju kënaq.

Nuk është domosdoshmëri të jetë “ose–ose”.