Disa kardinalë kishin kohë që kërkonin një udhëheqje amerikane për t’i bërë ballë Trump-it.
Të mërkurën, Kolegji i Kardinalëve — grupi elitë i klerikëve të ngarkuar me zgjedhjen e Papës së ri — hyri në Kapelën Sistine për të nisur procesin zgjedhor. Përveç diskutimeve mbi nevojat e brendshme të Kishës Katolike, shumë pyesin çfarë lloj udhëheqësi i nevojitet botës në kohën e një realinjimi global të shkaktuar nga Presidenti amerikan Donald Trump.
Kemi tani tre papa jo-italianë radhazi: një polak, një gjerman dhe një argjentinas. Mendësia e zakonshme ka qenë se zgjedhja e dikujt nga superfuqia më e madhe botërore për të udhëhequr shtetin më të vogël në botë ka qenë gjithmonë një hap tepër i madh — por këto janë kohë të jashtëzakonshme.
Ky kolegj kardinalësh është më përfaqësues se kurrë më parë në aspektin kulturor dhe kombëtar. Dhe me SHBA-të tashmë si një superfuqi e zvogëluar, një amerikan që e kupton dhe vlerëson këtë shumëllojshmëri mund t’i tregojë Trump-it se papati nuk është për t’u tallur.
Për dy shekuj me radhë, Shtetet e Bashkuara dhe Vatikani kanë funksionuar në atë që gazetari italian Massimo Franco e quajti një herë “perandori paralele”, me sfera të ndara ndikimi. Kur John F. Kennedy kandidoi për president në vitin 1960, paragjykimet anti-katolike e detyruan atë të garantonte votuesit se nuk do të merrte urdhra nga Papa. Këto frikëra bënë që ai ta mbante Vatikanin në distancë gjatë dy viteve të para të presidencës, por më vonë ai e mirëpriti diplomacinë e butë të Papa Gjon XXIII për të parandaluar luftën bërthamore.
Presidenti Ronald Reagan dhe Papa Gjon Pali II bashkëpunuan në luftën kundër komunizmit të udhëhequr nga sovjetikët, duke çuar në rivendosjen e marrëdhënieve diplomatike me Vatikanin në vitin 1984.
Këto marrëdhënie u tensionuan gjatë pushtimit amerikan të Irakut në 2003, kur Papa polak iu lut Bush-it që të mos niste luftën, por u injorua. Edhe pse Papa Françesku dënoi pushtimin rus të Ukrainës, Vatikani ka qenë i rezervuar ndaj përshkallëzimit të konfliktit nga SHBA dhe ka kritikuar gjithashtu mbështetjen amerikane ndaj rrethimit të Gazës nga Izraeli.
Megjithatë, pavarësisht këtyre luhatjeve, marrëdhëniet diplomatike mes dy vendeve janë zhvilluar e maturuar. Kennedy kurrë s’do ta kishte imagjinuar që një ditë Presidenti Joe Biden, presidenti i dytë katolik në SHBA, do të mbante një foto të Papa Françeskut në Zyrën Ovale. Vlerësimi i tij për Papa Françeskun shkoi aq larg saqë i dha Medaljen Presidenciale të Lirisë me dallim — e vetmja e tillë e dhënë nga Biden.
Vatikani nuk ka as fuqi ekonomike, as ushtarake — vetëm ndikim moral. Dhe pavarësisht trendit të sekularizmit, kjo zë ende ka peshë: për funeralin e Françeskut muajin e kaluar erdhën 50 krerë shtetesh dhe 10 monarkë, përfshirë Biden-in, ish-Sekretarin e Shtetit John Kerry dhe ish-kryetaren e Dhomës Nancy Pelosi.
Në prag të vizitës së Zëvendëspresidentit amerikan J.D. Vance në Vatikan muajin e kaluar, kardinali italian Pietro Parolin — sekretari i shtetit i Papa Françeskut dhe një ndër favoritët për papë — shprehu keqardhjen që SHBA nuk duket më e interesuar për multilateralizmin që ka karakterizuar gjithmonë politikën e jashtme të Vatikanit.
“Është e qartë që qasja e administratës aktuale amerikane është shumë ndryshe nga ajo me të cilën jemi mësuar,” tha ai për La Repubblica. Me izolacionizmin në rritje të SHBA dhe shpërfilljen e institucioneve ndërkombëtare që Vatikani i ka mbështetur që nga Lufta e Dytë Botërore, administrata Trump është në kurs përplasjeje me Selinë e Shenjtë — dhe jo vetëm.
Një Papë amerikan mund ta ndryshojë këtë ekuacion, por do të ishte një devijim i madh nga tradita.
Kur kardinali Robert McElroy — sot kryepeshkop i Uashingtonit, D.C. — u pyet në vitin 2022 për mundësinë që një amerikan të zgjidhej papë, ai u shpreh prerë: “Nuk mendoj se një amerikan duhet të bëhet papë. Do ta kundërshtoja një gjë të tillë.” Sipas tij, SHBA ka tashmë shumë pushtet në botë dhe një Papë amerikan do ta shtonte edhe më shumë këtë dominancë, duke dëmtuar perspektivën globale që nevojitet për të udhëhequr një kishë universale.
Qëndrimi i McElroy është ndarë gjerësisht nga shumë anëtarë të Kolegjit të Kardinalëve. Në vitin 1899, Papa Leoni XIII shkroi një letër për të paralajmëruar për “Americanism”-in si rrezik herezie — sidomos theksimi i tepërt te liria individuale.
Por ata që frikësohen nga kjo qasje mund të jenë më të shqetësuar nga sjelljet e fundit të Trump. Vetëm pak ditë pas funeralit të Papa Françeskut, ai postoi një foto të krijuar nga inteligjenca artificiale ku shfaqej i veshur si papë. Fotoja u shpërnda më pas nga llogaritë zyrtare të Shtëpisë së Bardhë.
Kur një gazetar e pyeti nëse kishte menduar ndonjë kandidat për Papë, Trump bëri shaka: “Më pëlqen të jem vetë.” Më pas përmendi një kardinal nga Nju Jorku, “një djalë shumë i mirë”, siç tha ai — duke iu referuar Timothy Dolan-it, i cili nuk është një kandidat i mundshëm, por i përfaqëson të gjitha karakteristikat e një pape “amerikan” të tipit Trump.
Në vend të tij, dy kandidatë amerikanë morën vëmendje serioze: kardinali Robert Prevost dhe kardinali Joseph Tobin.
Edhe pse kanë stile të ndryshme, të dy ndajnë biografi të ngjashme që kanë zbutur skeptikët amerikanë. Prevost, 69 vjeç, drejton një nga dikasteret më të fuqishme në Vatikan, atë që cakton peshkopët. I lindur në Çikago, ai ka kaluar pjesën më të madhe të jetës së tij në Itali dhe Peru. Si ish-udhëheqës i urdhrit të Augustinianëve, ka përvojë të gjerë ndërkombëtare.
Tobin, 73 vjeç, është kryepeshkop i Newark, New Jersey. Edhe ai ka drejtuar më parë një urdhër fetar ndërkombëtar dhe ka shërbyer në dikasterin e Vatikanit për institucionet fetare. Ashtu si Prevost, pjesa më e madhe e jetës së tij ka qenë jashtë SHBA.
Në Vatikan, asnjëri nuk perceptohet si “tipik amerikan”. Të dy janë poliglotë dhe kanë një rrjet të gjerë kontaktesh ndërkombëtare. Dhe më e rëndësishmja: edhe pse janë amerikanë, të dy ndajnë vizionin e Papa Françeskut për një “politikë më të mirë” — një që vë theksin te e mira e përbashkët përtej kufijve kombëtarë.
Në konklavën që zgjodhi Papa Françeskun në 2013, kardinali Sean O’Malley nga Bostoni arriti në katërshen finale. Edhe ai, si Tobin e Prevost, vinte nga një urdhër fetar dhe kishte jetuar një jetë të shoqëruar me shërbime ndërkombëtare.
Në vitin 2022, McElroy kishte thënë: “Kur udhëton jashtë, sheh perspektiva të ndryshme. Bota duket shumë ndryshe nga ajo që shohim ne si amerikanë. Kjo nuk do të thotë që ne e kemi gabim, por do të thotë që këto perspektiva të gjera duhen marrë parasysh.”
Në kohën e rritjes së Trumpizmit, kjo perspektivë po ngushtohet. Një amerikan që drejton monarkinë e fundit absolute në botë? Tingëllon kontradiktore. Por një amerikan që mund ta përdorë atë tribunë për t’u përballur me autokratët? Mund të jetë një ndryshim epokal.
Nuk ka një proces formal nominimi për Papën, dhe votimi zhvillohet në fshehtësi. Por si Tobin ashtu edhe Prevost përfunduan në shumë lista të ngushta të favoritëve. Mbështetja për Prevost duket se u rrit ndjeshëm në prag të konklavës, sidomos nga kardinalë të Amerikës Latine që e shohin si “të vetin”, pavarësisht origjinës nga Çikago.
Një deklaratë e Prevost vitin e kaluar ka bërë jehonë në Romë: “Një peshkop katolik nuk duhet të jetë një princ i vogël në mbretërinë e tij, por duhet të jetë i thjeshtë, i përulur, afër njerëzve që shërben, të ecë me ta, të vuajë me ta.”
Kjo frymë është ajo që shumë nga kardinalët që hynë në Kapelën Sistine e shohin si llojin e udhëheqjes që bota ka nevojë sot — për të krijuar një kontrast të fortë me atë që po ndodh në shumë pjesë të tjera të globit, përfshirë edhe SHBA.
