Nga Michael Hirsh | Foreign Policy
“Askush s’ka parë ndonjëherë diçka të tillë,” është shprehja e preferuar e presidentit amerikan Donald Trump. Ai e përdor shpesh për të përshkruar agresivitetin e tij ndaj kundërshtarëve politikë dhe përmbysjen e rendit tradicional të qeverisjes. Por në arenën globale, kjo shprehje merr një kuptim krejt tjetër: askush nuk ka parë ndonjëherë një dorëzim kaq të shpejtë të fuqisë amerikane.
Në vetëm 100 ditët e para të mandatit të tij të dytë, Trump ka zhbërë me vendime unilaterale ndikimin global të SHBA-së – sidomos në Evropë dhe Indo-Paqësor – duke kthyer vendin nga “strehë e sigurt” në një kaos të paparashikueshëm. Treguesi më i qartë? Rënia e njëkohshme e aksioneve, obligacioneve dhe vlerës së dollarit – një ndodhi jashtëzakonisht e rrallë.
Nga superfuqi në rrezik
Në vend të “epokës së artë të Amerikës”, që premtoi në fjalimin inaugural, Trump ka prodhuar një klimë pasigurie ekonomike, krize investimesh dhe rënie të reputacionit. Politikat e tij të izoluara – si lufta tregtare e konsideruar “absurde” nga CEO të mëdhenj si Ken Griffin, reduktimi i buxheteve për shkencë dhe arsim, dhe dëbimet masive të emigrantëve – kanë shkaktuar një “ikje truri” e pashembullt dhe frikë institucionale brenda vendit.
Një rend i shkatërruar nga vetë krijuesi
Në marrëdhëniet ndërkombëtare, Trump ka ndërmarrë një strategji vetë-shkatërruese: afrim të përulur ndaj Vladimir Putin dhe përçmim të aleatëve europianë. Ai ka njohur pa kushte aneksimin rus të Krimesë, duke i dhënë dritë jeshile agresioneve të ardhshme territoriale – përfshirë një skenar të mundshëm për Tajvanin apo ambiciet e tij për Grenlandën.
Për Kinën, politika e Trump është përkthyer në konfuzion dhe tërheqje: pas tarifave 145% ndaj produkteve kineze që tronditën tregjet dhe bizneset amerikane, ai u detyrua të “negociojë” një ulje të tyre – vetëm që Pekini ta mohojë ekzistencën e çdo bisedimi. Ndërkohë, Kina ndaloi eksportin e metaleve të rralla drejt SHBA-së, duke tronditur industri të tëra amerikane, përfshirë mbrojtjen dhe teknologjinë.
Rusia dhe Kina, më të forta nga rrëzimi amerikan
Moska dhe Pekini – dikur të izoluar – po shfrytëzojnë kaosin amerikan për të pozicionuar veten si alternativë “e qëndrueshme” ndaj Uashingtonit. Xi Jinping, në takime me liderë biznesi amerikanë, japonezë dhe koreano-jugorë, deklaroi Kinën si “investimi më i sigurt në botë”. Ndërsa Rusia, me ndihmën e heshtjes së Trump ndaj agresionit të saj, po konsolidon partneritetin strategjik me Kinën, Iranin dhe Korenë e Veriut.
Aleatët të lënë në mëshirë të fatit
Ndërkohë, aleatët tradicionalë të SHBA-së – nga Gjermania te Koreja e Jugut – po ndërtojnë mbrojtjen e tyre të pavarur, përballë kërcënimeve të përhershme të Trump për tërheqje nga NATO dhe kërkesave për “tribut” financiar. Edhe pse disa vende paguajnë shumicën e kostove të bazave amerikane (si Japonia me 75%), presidenti vazhdon t’i akuzojë për “vjedhje”.
Ekonomia në spirale rënëse
Që nga janari, tregjet kanë pësuar tronditje pas tronditje: nga politikat e pamenduara për tarifa, te kërcënimet ndaj pavarësisë së Rezervës Federale. Dollarit i është ulur vlera me gati 9%, më shumë se në çdo periudhë që nga “shoku i Nixonit” në vitet ‘70. Sipas një sondazhi të CNBC në prill, 69% e CEO-ve tani presin një recesion.
Iluzioni i “burrit të fortë”
Ironia më e madhe është se Trump e portretizon veten si një lider i fortë – por veprimet e tij dëshmojnë të kundërtën: dobësi, papërgjegjshmëri dhe një keqkuptim të thellë të ekonomisë dhe gjeopolitikës. Ai vetë ka thënë: “Unë drejtoj vendin dhe botën”. Por bota po largohet nga ndikimi i tij.
Sot, kur ai kërcënon të pushtojë Grenlandën apo të aneksojë Kanadanë, vetëm sa bashkon popujt e atyre vendeve kundër SHBA-së. Kur dikur thoshte se “bota po na tallet”, tani është ndoshta e vërtetë. Por ndoshta jo nga të qeshurat. Mbase nga trishtimi.
Fundi i një epoke?
Eksperti i rendit global, John Ikenberry, ka një pyetje dramatike: “Kur në histori kemi parë një rend ndërkombëtar të shkatërrohet kështu, nga vetë krijuesi i tij?” Deri më tani, perandoritë kanë rënë përmes luftërave – jo përmes vetëvrasjes.
Në vetëm 100 ditë, Trump ka bërë më shumë dëm sesa shumë armiq amerikanë në dekada. Mbetet për t’u parë nëse do të ndalë këtë kurs. Por ndërkohë, historia e tij mund të hyjë në librat si një prej eksperimenteve më të rrezikshme me pushtetin që ka njohur ndonjëherë demokracia moderne.
