Boyd van Dijk | Foreign Affairs
Në mars 2025, teksa një tjetër marrëveshje armëpushimi me Hamasin po dështonte, Izraeli riktheu një taktikë ekstreme: bllokadë totale ndaj Gazës. Ushqim, ilaçe, karburant dhe energji elektrike u ndaluan me qëllim – sipas zyrtarëve izraelitë – për ta bërë jetën e 2 milionë palestinezëve të padurueshme derisa Hamasi të pranonte kushtet izraelite. Ministri i Financave, Bezalel Smotrich, deklaroi hapur se ndalimi i ndihmave ishte një mënyrë për të “hapur portat e ferrit sa më shpejt dhe sa më vdekjeprurës që të jetë e mundur”. Po aq drejtpërdrejt ishte edhe deputeti Moshe Saada: “Po, do t’i urisë banorët e Gazës – është detyrimi ynë,” tha ai në televizionin izraelit.
Por këto deklarata nuk janë vetëm cinike – ato përbëjnë provë për një krim të rrallë lufte: përdorimin e urisë si armë. Gjykata Penale Ndërkombëtare (ICC) ka lëshuar urdhër-arresti ndërkombëtar për kryeministrin Benjamin Netanyahu dhe ish-ministrin e mbrojtjes Yoav Gallant, duke i akuzuar për organizimin e një politike sistematike të urisë ndaj popullsisë civile në Gaza. Për herë të parë në historinë e drejtësisë ndërkombëtare, një udhëheqës i një vendi perëndimor përballet me akuza të drejtpërdrejta për një krim që është përcaktuar qartë në Statutin e Romës: “përdorimi i qëllimshëm i urisë ndaj civilëve si metodë lufte”.
Nga fjalët në fakte: a është kjo uria më e dokumentuar në histori?
Bllokadat izraelite kanë sjellë pasoja të rënda humanitare. Në prill 2025, Programi Botëror i Ushqimit njoftoi se të gjitha furrat që furnizonte në Gaza ishin mbyllur për mungesë mielli dhe karburanti, ndërsa 91% e popullsisë përballet me pasiguri ekstreme ushqimore dhe mungesë uji të pijshëm. Sipas OKB-së, kjo është periudha më e gjatë pa ndihma që nga tetori 2023. Fushata e re tokësore izraelite ka përkeqësuar më tej krizën.
Por ndryshe nga rastet e tjera në histori, rasti i Gazës është i dokumentuar me fjalët e vetë autorëve. Deklaratat publike të Netanyahu-t, Gallant-it dhe anëtarëve të kabinetit të tij përbëjnë provë të drejtpërdrejtë për qëllimin kriminal. Pikërisht për këtë arsye, prokurori i ICC-së, Karim Khan, ka zgjedhur të ndërtojë një rast penal mbi akuzën e urisë – një lëvizje që mund të vendosë një precedent historik për mënyrën se si ndëshkohen taktikat brutale të luftës moderne.
A mundet uria të gjykohet? Historia thotë jo, por ICC përpiqet të thyejë këtë normë
Uria është përdorur si armë gjatë gjithë shekullit XX – nga bllokadat detare britanike në Luftën e Parë Botërore, te “Operacioni Uria” i SHBA-së ndaj Japonisë në Luftën e Dytë, e deri te shkatërrimi i të korrave në Vietnam. Por për dekada të tëra, kjo metodë ka qenë politikisht shumë e ndjeshme për t’u ndëshkuar, sidomos kur është përdorur nga fuqitë perëndimore ose aleatët e tyre. Ndaj, shumica e statuteve të pasluftës – nga Konventa e Gjenevës deri te gjyqet për ish-Jugosllavinë – ose e anashkaluan urinë, ose e mbuluan atë nën akuza më të përgjithshme si “spastrimi” apo “shfarosja”.
Vetëm në vitin 1998, me Statutin e Romës, uria u njoh qartë si krim lufte. Por kjo është hera e parë që përdoret si akuza kryesore në një ndjekje penale. Dhe ky rast mund të vendosë themelet për ndëshkimin e bllokadave në Sudan, Etiopi, Jemen apo ndonjë konflikt tjetër ku taktikat e urisë janë bërë normë.
Mund të dështojë politikisht, por e ndryshon përherë fushën juridike
SHBA e ka kundërshtuar hapur këtë rast. Trump madje ka sanksionuar vetë prokurorët e ICC-së, duke e quajtur gjykatën një armë kundër aleatëve të Perëndimit. Shumë vende europiane janë në siklet: nëse Netanyahu viziton ndonjë prej tyre, janë ligjërisht të detyruara ta arrestojnë – një situatë që ka testuar seriozisht kredibilitetin e rendit ndërkombëtar.
Edhe nëse ky rast dështon, rasti i Gazës e ka vendosur urinë në qendër të diskutimit juridik ndërkombëtar, duke zbutur barrierat e dikurshme të “mospërzierjes” dhe “taktikave ushtarake të pranueshme”. Në një botë ku fuqitë perëndimore e kanë përdorur urinë në mënyrë të heshtur si mjet presioni, kjo është një thirrje që nuk mund të shpërfillet më.
