Nga Tong Zhao | Foreign Affairs
Në marsin e vitit 2021, gjatë një takimi të tensionuar me zyrtarë të administratës Biden, diplomati i lartë kinez Yang Jiechi deklaroi se “Shtetet e Bashkuara nuk mund të flasin më me Kinën nga një pozitë force”. Katër vjet më vonë, kjo deklaratë përmbledh më së miri bindjen strategjike të Pekinit: balanca e fuqisë globale po ndryshon dhe Kina beson se më në fund ka arritur barazi me SHBA-në.
Rizgjedhja e Donald Trumpit si president vetëm sa ka forcuar këtë vetëbesim. Në sytë e liderëve kinezë, Amerika është në rënie, e ndarë dhe e zhytur në kriza të brendshme. Trump shihet jo si një kërcënim ekzistencial, por si një lider që po e dobëson sistematikisht pozitën e SHBA-së në botë—një mundësi për Kinën që të konsolidojë pozitën e saj si fuqi globale.
Një baraspeshë e përkohshme
Pavarësisht tensioneve tregtare dhe manovrave ushtarake, Pekini nuk ka interes për një konflikt të afërt me Uashingtonin. Kina e sheh administratën Trump si të paparashikueshme, por jo si seriozisht të rrezikshme. Ajo po shfrytëzon kohën për të ndërtuar kapacitete ushtarake dhe për të testuar qëndrueshmërinë e SHBA-së ndaj provokimeve, sidomos rreth Tajvanit. Trumpi, i fiksuar pas idesë së “pazareve të forta”, shihet në Pekin si një kundërshtar që më në fund do të tërhiqet.
Megjithatë, kjo baraspeshë është gjithçka përveçse e qëndrueshme. Ndërsa SHBA-ja dhe Kina matin njëra-tjetrën, rreziku për përplasje ushtarake në katër vitet e ardhshme është në rritje. Dhe pikënevralgjika kryesore është Tajvani.
Tajvani: pika ku mund të shpërthejë zjarri
Pas marrjes së detyrës nga presidenti tajvanez Lai Ching-te në vitin 2024, tensionet janë rritur. Por në Pekin, strategjia ndaj Tajvanit mbetet e njëjtë: durim, presion gradual dhe infiltrime të buta në shoqërinë tajvaneze. Që nga viti 2021, Partia Komuniste Kineze ka ndjekur një “Strategji të Përgjithshme për Zgjidhjen e Çështjes së Tajvanit”, që synon ta bëjë bashkimin e detyruar të duket si zgjedhja më e pashmangshme për banorët e ishullit.
Por edhe “masa paqësore” mund të ndezin fitilin. Pekini ka humbur çdo shpresë për një udhëheqje pro-kineze në zgjedhjet e 2028-s në Tajvan dhe gjithnjë e më shumë e sheh infiltrimin politik dhe ushtarak si mjet për të imponuar kontrollin. Sa më shumë që Tajvani reziston, aq më shumë Kina përgatitet për skenarin ushtarak.
SHBA-ja: e dobësuar dhe e përçarë
Trumpi ka rritur buxhetin ushtarak dhe ka paralajmëruar ndërtimin e një mburoje “Kupola e Artë” kundër Kinës, por këto projekte duken joreale dhe shpërqendrojnë nga përgatitjet reale për mbrojtjen e Tajvanit. Në Pentagon ka mosmarrëveshje të mëdha: zyrtarë si Elbridge Colby ngrenë pyetje të hapura mbi rëndësinë strategjike të Tajvanit. Trumpi ka shkarkuar zyrtarë që nuk përputhen me politikën e tij “Amerika e Para”, duke dobësuar koherencën e brendshme strategjike.
Në Pekin, kjo shihet si dobësi. Kinezët nuk e marrin më seriozisht retorikën e SHBA-së dhe shohin një moment të artë për të shtrirë ndikimin rajonal, duke i ofruar Japonisë, Australisë dhe Koresë së Jugut një alternativë më “të qëndrueshme” sesa Uashingtoni.
Një garë drejt katastrofës?
Ndërsa SHBA dhe Kina thellojnë pa vetëdije hendekun e keqkuptimeve, rreziku për një krizë të papritur rritet. Trumpi dhe Xi po ulin aftësinë e administratave të tyre për të reflektuar kritikisht dhe për të frenuar radikalizimin e brendshëm. Pa zëra të pavarur, pa rishikim strategjik dhe me një retorikë agresive të ndërsjellë, baraspesha aktuale mund të shpërbëhet papritur.
Përfundim
Rreziku më i madh nuk vjen nga deklaratat publike apo nga ushtrimet ushtarake, por nga arroganca dhe vetëkënaqësia e dy fuqive. Nëse Pekini dhe Uashingtoni nuk i shikojnë brenda vetes dobësitë që po i çojnë drejt përplasjes, atëherë një krizë ushtarake jo vetëm që është e mundshme—por gjithnjë e më shumë, e pashmangshme.
