Nga Stacie E. Goddard/ Foreign Policy
Sferat e reja të influencës së Trump
Rënia e papritur e një doktrine: Si Trump rrëzoi garën e fuqive të mëdha që vetë ndërtoi
Në dhjetë vitet e fundit, politika e jashtme amerikane ka qenë e ndërtuar mbi një narrativë të thjeshtë por të fuqishme: kthimi i garës mes fuqive të mëdha. Sipas këtij rrëfimi, Kina dhe Rusia nuk ishin më partnere të mundshme për rendin global, por kundërshtarë që kërkonin ta rrëzonin atë. “Rivalët tanë po sfidojnë avantazhin tonë gjeopolitik dhe po përpiqen të ndryshojnë rendin ndërkombëtar në favorin e tyre,” thuhej në Strategjinë e Sigurisë Kombëtare të publikuar nga Presidenti Donald Trump në vitin 2017. Në të njëjtin drejtim lëvizi edhe Joe Biden, i cili në dokumentin strategjik të vitit 2022 paralajmëronte se “sfida më e ngutshme ndaj vizionit tonë global vjen nga shtete që ndërthurin autoritarizmin me politikën e jashtme revizioniste.”
Nga republikanë tek demokratë, nga Pentagoni në Departamentin e Shtetit, konsensusi ishte i qartë: prioriteti absolut i SHBA-së ishte të mbante epërsinë ndaj Kinës dhe Rusisë.
Por kur Donald Trump u rikthye në Shtëpinë e Bardhë në janar 2025, diçka radikale ndodhi. Vetëm në dy muajt e parë të mandatit të tij të dytë, ai hodhi poshtë doktrinën që vetë kishte ndihmuar të ndërtohej. Në vend që të konkurrojë me Kinën dhe Rusinë, Trump po kërkon të bashkëpunojë me to — në mënyra që shumë analistë i konsideronin të paimagjinueshme vetëm pak kohë më parë.
Nga gara drejt bashkëpunimit: Një ndryshim dramatik i kursit
Trump e ka bërë të qartë se kërkon një përfundim të shpejtë të luftës në Ukrainë, edhe nëse kjo nënkupton të poshtërohet Kievi publikisht dhe të pranohen territoret e aneksuara nga Rusia. Me Kinën, pavarësisht tensioneve tregtare dhe tarifave të reja, ai ka sinjalizuar dëshirën për një marrëveshje të gjerë me Presidentin Xi Jinping, që do të përfshijë tregtinë, investimet dhe armët bërthamore.
Ndërkohë, Trump ka rritur trysninë ekonomike ndaj aleatëve tradicionalë si Kanadaja dhe vendet e Bashkimit Evropian, duke i trajtuar me më shumë agresivitet sesa kundërshtarët e vërtetë strategjikë. Ai ka kërcënuar të aneksojë Grenlandën, të marrë kontrollin e Kanalit të Panamasë dhe të “shndërrojë Kanadanë në shtetin e 51-të.”
Një sjellje e tillë ka kthyer përmbys parimet që kishin udhëhequr politikën e jashtme amerikane për një dekadë. Nga një garë e madhe për supremaci, Trump po nxit një sistem bashkëpunimi autoritar — një “koncert” fuqish që kujton Europën e shekullit XIX.
Nga rivalë në partnerë: Vizioni i ri i Trump për rendin botëror
Në këtë qasje të re, Trump nuk e sheh më Kinën dhe Rusinë si armiq të pandreqshëm, por si “liderë të fortë” me të cilët mund të negociojë drejtpërdrejt. Ai ka lavdëruar Xi Jinping dhe Vladimir Putinin si “të zgjuar, të vendosur dhe patriotë”, duke pohuar se mund të arrijë marrëveshje që “do ta bëjnë botën më të sigurt”.
Për Trumpin, marrëdhëniet ndërkombëtare janë të ngjashme me tregun e pasurive të paluajtshme: një sërë pazare mes njerëzish të fuqishëm që administrojnë perandoritë e tyre. Në këtë logjikë, fuqitë e mëdha nuk duhet të luftojnë njëra-tjetrën, por të bashkëpunojnë për të ruajtur një rend ndërkombëtar të kontrolluar nga lart.
Gara e fuqive të mëdha: Një doktrinë pa strategji?
Edhe pse Trump dhe Biden përdorën të njëjtën gjuhë për “garën e fuqive të mëdha”, në fakt, kjo nuk ishte kurrë një strategji e mirëfilltë, por një narrativë politike. Ndryshe nga Lufta e Ftohtë, kur SHBA synonte të ndalte përhapjen e komunizmit sovjetik, në dekadën e fundit, “konkurrenca” me Kinën dhe Rusinë ishte shpesh e paqartë në objektiva dhe metoda.
Kjo narrativë përdorej për të justifikuar gjithçka: që nga kërcënimet e Trump për të dalë nga NATO, deri tek rikthimi i Biden-it në multilateralizëm. Gjithçka kthehej në një garë: teknologjia 5G, ndihmat për vendet afrikane, Organizata Botërore e Shëndetësisë – të gjitha këto interpretoheshin si pjesë e një konflikti global për dominim.
Një rend i ri i udhëhequr nga “fuqitë e mëdha”? Trump dhe rikthimi i “Koncertit të Europës”
Vizioni i Donald Trump për politikën ndërkombëtare në mandatin e tij të dytë nuk bazohet më në konkurrencë, por në bashkëpunim të fortëve mbi të dobëtit. Modeli që ai po ndjek ngjan me atë të “Koncertit të Europës”, një sistem diplomatik i vendosur në fillim të shekullit XIX nga fuqitë e mëdha evropiane – Austro-Hungaria, Prusia, Rusia, Franca dhe Mbretëria e Bashkuar – për të mbajtur paqen në kontinent pas luftërave të Napoleonit.
Ashtu si atëherë, edhe sot Trump duket se beson se botën mund ta administrojnë disa liderë autoritarë të fortë, të cilët, pavarësisht rivaliteteve, ruajnë ekuilibrin përmes marrëveshjeve të mëdha ndërmjet tyre. Në këtë logjikë, nuk është më demokracia, sundimi i ligjit apo të drejtat e njeriut që përcaktojnë rendin ndërkombëtar, por fuqia, kontrolli dhe aftësia për të ndarë sferat e ndikimit.
Nga “garë” në “bashkëpunim burrash të fortë”: Marrëveshjet e reja me Kinën dhe Rusinë
Në fillim të vitit 2025, Trump komunikoi me Xi Jinping dhe deklaroi se të dy liderët do të punojnë bashkë “për një botë më paqësore dhe të sigurt”. Po ashtu, pas një bisede telefonike me Vladimir Putinin, Trump shkroi: “Reflektuam mbi historinë e madhe të kombeve tona dhe mbi përfitimet që do të kemi nga bashkëpunimi.”
Këto deklarata nuk janë thjesht retorikë. Nën udhëheqjen e Trump, SHBA po negociojnë me Rusinë për një marrëveshje për Ukrainën, ku Moska do të mbante territore të pushtuara në këmbim të një armëpushimi. Ndërkohë, të dërguarit e Trump po diskutojnë mundësinë e bashkëpunimit ekonomik me Rusinë – që nga ndarja e rrugëve detare e deri te eksporti i gazit të lëngshëm në Europë.
Nuk është çudi që këto lëvizje po përjashtojnë nga tavolina aleatët tradicionalë të SHBA-së. Ukraina nuk ftohet më si palë në negociata për fatin e saj, ndërsa Bashkimi Europian anashkalohet me arrogancë. Në logjikën e Trump, bota ndahet midis atyre që kanë fuqi për të diktuar marrëveshje dhe atyre që thjesht duhet t’i pranojnë ato.
Kujt i përket bota? Sferat e ndikimit si zgjidhje
Modeli që promovon Trump kërkon që fuqitë e mëdha të respektojnë territoret e njëra-tjetrës. Rusia do të kishte dorë të lirë në Ukrainë dhe ndoshta edhe më gjerë. Kina do të mund të vepronte në Detin e Jugut dhe ndoshta ndaj Tajvanit. Në këmbim, SHBA do të kishte ndikim të pakontestueshëm në Amerikën Latine dhe në zonat e tjera të interesit.
Kjo qasje e ndarjes së botës është e vjetër dhe e rrezikshme. Në shekullin XIX, funksionoi për një kohë të shkurtër – por më pas dështoi me zhurmë, duke prodhuar Luftën e Parë Botërore. Si atëherë, edhe sot, sferat e ndikimit nuk janë të qëndrueshme. Asnjë fuqi nuk është e kënaqur me atë që ka. Konfliktet gjithmonë shpërthejnë në kufijtë e sferave, dhe vendet e mesme – si Ukraina sot – bëhen fushëbeteja të përhershme.
“Pa kolltuk për të vegjlit”: Si përjashtohen kombet më të dobëta
Në vitin 1818, gjatë një samiti të fuqive të mëdha në Aix-la-Chapelle, u diskutua e ardhmja e Perandorisë Spanjolle në Amerikën Latine – por Spanja nuk u ftua fare. Po kështu, sot, Trump e sheh Ukrainën thjesht si “objekt” për t’u negociuar me Putinin, jo si një palë me të drejta. Ai nuk kërkon mendimin e Europës dhe nuk ka interes për mbrojtjen e parimeve që SHBA predikoi për dekada.
Në vend të një komuniteti demokracish, kemi një klub burrash të fortë, të gatshëm të ndajnë botën si një tavolinë shahu, duke lënë popujt të shohin nga larg.
Nga iluzioni i rendit te rreziku i përplasjes: Historia nuk është në anën e koncertit të Trump
Për shumëkënd, ideja e një “koncerti fuqish” që qeverisin botën mund të duket tërheqëse. Në vend të kaosit global, konflikteve të pafundme dhe institucioneve ndërkombëtare që shpesh dështojnë, një grup liderësh të fuqishëm që marrin vendime të mëdha dhe mbajnë nën kontroll rendin botëror mund të ofrojë njëfarë stabiliteti. Por historia na mëson se ky iluzion është i përkohshëm – dhe shumë i rrezikshëm.
Edhe gjatë periudhës së famshme të “Koncertit të Europës” (1815–1853), fuqitë nuk ishin në gjendje të ruanin qetësinë për shumë kohë. Tensionet mes Prusisë dhe Austrisë, Francës dhe Britanisë për zonat e ndikimit dhe revolucionet e reja kombëtare e bënë sistemin të pambrojtur. Në fund, koncerti u shkatërrua nga ambicia e një Gjermanie të bashkuar dhe garat koloniale që shpërthyen në Afrikë dhe Azi.
Edhe përpjekjet moderne për të ndarë sferat e ndikimit kanë dështuar. Samiti i Jaltes në vitin 1945, ku SHBA, Bashkimi Sovjetik dhe Britania u përpoqën të menaxhonin botën pas Luftës së Dytë Botërore, përfundoi me ndarjen e Berlinit dhe më vonë me përplasjet në Kore, Vietnam dhe Afganistan.
Një botë shumë më komplekse: Sferat e ndikimit nuk funksionojnë më
Në një botë të globalizuar, me zinxhirë të ndërlidhur furnizimi, teknologji të shpërndarë dhe kriza që nuk njohin kufij (si pandemia apo ndryshimet klimatike), është e pamundur të përcaktosh qartë se cilat janë sferat e influencës të një fuqie. Asnjë shtet nuk mund të veprojë i vetëm. Asnjë fuqi nuk ka kontroll të plotë në një rajon ku qarkullojnë investime, të dhëna dhe influencë nga shumë palë.
Trump mund të mendojë se me marrëveshje të thjeshta “burrë për burrë” mund të zgjidhë krizat dhe të ndajë përgjegjësitë me Kinën apo Rusinë. Por realiteti është shumë më kompleks se një tavolinë pazari në ndonjë resort të Trump-it. Problemet globale kërkojnë bashkëpunim institucional, marrëveshje shumëpalëshe dhe respekt për rendin ndërkombëtar, jo shkëmbime të dhunshme pushteti midis liderësh autoritarë.
Nga ideali në përplasje: Kur koncerti shndërrohet në farsë
Në shekullin XIX, koncerti u rrëzua jo sepse u shkatërrua nga jashtë, por sepse nuk mundi të përballonte presionin nga brenda. Lëvizjet kombëtare, kërkesat për liri, revoltimi kundër perandorive – të gjitha u shpërfillën nga fuqitë e mëdha, derisa shpërthyen në valë revolucionare që përmbysën rendin ekzistues.
Sot, ky rrezik ekziston sërish. Nëse SHBA lejon Rusinë të marrë Ukrainën, apo Kinën të aneksojë Tajvanin, për hir të një marrëveshjeje mes fuqive, zemërimi i brendshëm, rritja e lëvizjeve demokratike dhe presioni i shoqërive të lira do të shpërthejnë, siç ndodhi me Luftën e Krimesë apo me lëvizjet revolucionare të vitit 1848.
Në fakt, një sondazh i Economist–YouGov në mars 2025 tregoi se gati gjysma e amerikanëve e kundërshtojnë mënyrën si Trump po menaxhon luftën në Ukrainë dhe politikën e jashtme në tërësi. Modeli i tij i “koncertit” nuk po gjen mbështetje të gjerë, madje as në SHBA.
Të fortët në harmoni? Vetëm në teori
Në teori, një koncert fuqish funksionon nëse liderët janë të moderuar, bashkëpunues dhe të kujdesshëm – si Bismarck. Por shumica e liderëve nuk janë Bismarck. Shumë më afër janë Napoleonit III: të paqëndrueshëm, emocionalë dhe të lehtë për t’u manipuluar. Historia e tij është ajo e një lideri që besonte se mund të kontrollonte një rend të madh ndërkombëtar dhe përfundoi i përdorur nga të tjerët.
Në skenarin aktual, rreziku është që Trump të përfundojë i manipuluar nga Xi dhe Putin, duke lënë pas një SHBA të dobësuar dhe një botë më të pasigurt.
Bashkëpunim apo bashkëfajësi? Kur “koncerti i fuqive” bëhet paraqitja e fundit para përplasjes
Nëse ka një mësim nga historia e “Koncertit të Europës”, është ky: bashkëpunimi mes fuqive të mëdha mund të funksionojë vetëm nëse udhëhiqet nga interesat e përbashkëta për paqe, jo nga pazaret për dominim. Koncerti historik funksionoi për një kohë të kufizuar sepse udhëhiqej nga liderë që, pas shkatërrimit të Europës nga luftërat napoleonike, ishin të etur për stabilitet.
Por sot, nuk jemi në të njëjtat kushte. Donald Trump nuk kërkon bashkëpunim për të shmangur katastrofën, por bashkëfajësi për të ndarë kontrollin e botës. Ai nuk propozon rregulla të përbashkëta, por marrëveshje të përkohshme, të bazuara në interesa personale, nënshtrime ekonomike dhe kërcënime ndaj më të dobëtëve.
Pa rregulla, pa institucione, pa fjalë të përbashkëta
Koncerti i shekullit XIX funksionoi sepse u mbështet në disa “rregulla të arsyes”, edhe pse nuk ishin ligje ndërkombëtare në kuptimin modern. Fuqitë uleshin dhe diskutonin për ndarjen e territoreve, mënyrën e ndërhyrjes në revolta dhe përgjegjësitë për ruajtjen e rendit.
Në modelin e Trump, nuk ka rregulla, nuk ka institucione, nuk ka forume të përbashkëta. Ka vetëm marrëveshje personale, të fshehta, të cilat mund të thyhen nga një “postim në Truth Social” apo një telefonatë tjetër që ndryshon kursin brenda natës.
Kjo nuk është diplomaci — është hazard gjeopolitik.
Përplasja është vetëm çështje kohe
Edhe nëse për një periudhë të shkurtër Trump, Putin dhe Xi bien dakord për të ndarë botën si një tortë gjeostrategjike, bota nuk do të rrijë e heshtur. Ukraina nuk do të harrojë territoret e humbura. Tajvani nuk do të dorëzohet pa luftë. Kanadaja nuk do të bëhet kurrë “shteti i 51-të”. Dhe Europa, përballë shantazhit të braktisjes nga SHBA, ka gjasa të fuqizojë mbrojtjen e saj, të ndërtojë aleanca të reja dhe të kërkojë autonomi më të madhe strategjike.
Një rend i tillë, pa përfaqësim dhe pa parime, është i dënuar të shkërmoqet. Mund të zgjasë pak më shumë sesa një konventë diplomatike, por nuk do të sjellë paqe – vetëm një pauzë para përplasjes.
Bota që vjen: bashkëpunim për rend, jo pazare për pushtet
Në vend që të ndjekë një koncert të udhëhequr nga impulsiviteti, inati ndaj aleatëve dhe simpatia për autokratët, bota ka nevojë për një model ku fuqitë – të mëdha apo të vogla – bashkëpunojnë mbi baza të përbashkëta, me transparencë, respekt dhe institucione të qëndrueshme. Kjo nuk është naive – është e domosdoshme për një botë të ndërlidhur.
Trump nuk është Bismarck. As nuk është i rrethuar nga liderë si Metternich apo Castlereagh, të cilët kishin njëfarë ndjenje për peshën e historisë. Në mungesë të këtij vizioni, koncerti i tij është një farsë e rrezikshme, që mund të përfundojë jo me qetësi, por me zhurmë.
Përfundim: Kur gara shndërrohet në marrëveshje të fshehta, e ardhmja e rendit global vihet në pikëpyetje
Për një dekadë, gara e fuqive të mëdha ishte narrativa udhëheqëse e politikës së jashtme amerikane – një rrëfim që justifikoi veprime, ndërhyrje dhe marrëveshje të mëdha. Por siç po tregon Trump në mandatin e tij të dytë, narrativa nuk është strategji, dhe pa parime të qarta, çdo doktrinë rrëzohet kur përballet me realitetin brutal të interesave të ngushta.
Në fund të ditës, fuqitë e mëdha mund të konkurrojnë ose të bashkëpunojnë – por nëse zgjedhin të bashkëfajësohen, historia tregon se përplasja është e pashmangshme.
