Nga Ernest Fuga

Në rrugët e qyteteve shqiptare, në bisedat mes të rinjve apo në rrjetet sociale, po shfaqet gjithnjë e më shumë një fenomen i çuditshëm: një nostalgji naive për një sistem që shumica e këtyre të rinjve nuk e kanë jetuar kurrë. Ata që mbajnë bluza me fytyrën e Che Guevarës, që citojnë Marksin dhe Leninin pa e lexuar asnjëherë “Kapitalin”, që shprehin një përkushtim të verbër ndaj “drejtësisë sociale”, duket se po bien në dashuri me një ideologji që shkatërroi jetët e gjyshërve dhe prindërve të tyre.

Nëse komunizmi ishte një makth për ata që e jetuan, si mund të jetë një ëndërr për ata që nuk e përjetuan? Pse një brez që lindi pas rrëzimit të diktaturës dëshiron të rikrijojë një sistem që burgosi, internoi dhe varfëroi familjet e tyre?

Fryma marksiste në një realitet të përmbysur

Realiteti shqiptar i sotëm është shumë larg utopisë së barazisë proletare që ëndërrojnë të rinjtë marksist-leninistë. Klasa punëtore, për të cilën ata thonë se luftojnë, ka ndryshuar rrënjësisht. Ish-fshatari i kolektivizuar, ish-punëtori i fabrikës së planit pesëvjeçar, sot është emigrant, taksist, ndërtues apo kamarier në ndonjë vend të Evropës Perëndimore. E ndërsa këta të rinj brohorasin për “proletariatin”, shumica e atyre që përpiqen të ndjekin një jetë më të mirë nuk kanë as kohë dhe as interes për të mësuar se kush ishte Karl Marksi.

Aspiratat për barazi, për mbrojtjen e shtresave të margjinalizuara, për një shtet që kujdeset për qytetarët e tij, nuk janë domosdoshmërisht të gabuara. Por kur këto kërkesa mbështeten në një doktrinë që ka prodhuar diktatura të pamëshirshme, atëherë idealizmi i tyre bëhet i rrezikshëm.

Nga ekstremi i privatizimit në narkoshtet: Trashëgimia e pashqyrtuar e së shkuarës

Një nga arsyet pse ky nostalgjizëm i rremë ka lulëzuar është se Shqipëria nuk ka kaluar kurrë në një proces serioz të dekomunistizimit dhe lustracionit. Figura të rëndësishme të regjimit të vjetër mbijetuan politikisht, ekonomikisht dhe kulturorisht. Shumë prej tyre u bënë oligarkë të kapitalizmit të egër që pasoi, duke e shndërruar Shqipërinë nga një vend me ekonomi të centralizuar në një treg të kontrolluar nga pak individë, shpesh të lidhur me krimin e organizuar.

Pa një pasqyrë të qartë të historisë, pa një reflektim të thellë mbi të shkuarën, brezat e rinj nuk kanë pasur mundësinë të kuptojnë thellësisht se çfarë përfaqëson komunizmi. Për ta, ai është një ide abstrakte, një formë revolte ndaj një realiteti të korruptuar, një ëndërr për barazi që nuk e dinë se si mund të përfundojë në një makth totalitar.

Romantizmi i një ideologjie që vrau ëndrrat

Të rinjtë marksist-leninistë shqiptarë nuk janë të vetmit në këtë fenomen. Në shumë vende të Perëndimit, ka një ringjallje të ideve të majta radikale, shpesh të përqafuara nga studentë që nuk kanë përjetuar realitetin e shteteve ku këto ideologji kanë qenë në pushtet. Por në Shqipëri, ku plagët e diktaturës janë ende të freskëta, ky fenomen është edhe më absurd.

Ata që e kanë jetuar komunizmin, që kanë parë të afërmit e tyre të burgosur për një fjalë goje, që kanë pritur me orë në radhë për ushqime bazë, e dinë shumë mirë se çfarë përfaqëson ai sistem. Por për një brez të ri, që ka lindur në epokën e telefonave inteligjentë dhe rrjeteve sociale, komunizmi nuk është më një realitet, por një ideal i ngjyrosur me romantizëm.

Në fund të fundit, problemi nuk qëndron vetëm te të rinjtë që ëndërrojnë një të ardhme të ngjashme me makthin e prindërve të tyre. Problemi qëndron te mungesa e një edukimi historik të saktë, te mosndëshkimi i krimeve të së shkuarës, te kultura e moskokëçarjes që ka lejuar të mbijetojë një narrativë false për komunizmin.

Dikur, një brez ëndërroi për lirinë dhe përfundoi në pranga. Sot, një brez tjetër ëndërron për barazi dhe rrezikon të përfundojë në të njëjtin kurth. Historia mund të mos përsëritet saktësisht, por na ka mësuar se ata që nuk e njohin atë, janë të destinuar ta ripërsërisin në forma të tjera.